Ένας δρόμος στο Hornos, μια γειτονιά με χαμηλό εισόδημα στη δυτική πλευρά του Μπουένος Άιρες, όπου οι κάτοικοι της περιοχής περιμένουν να λάβουν τα νομιμοποιητικά έγγραφα για την ιδιοκτησία τους, που θα είναι το κλειδί για την πρόσβαση σε άλλα δικαιώματα και δημόσιες υπηρεσίες που θα τους προσφέρουν μια αξιοπρεπή αστική ζωή. Credit: Fabiana Frayssinet/IPS
Της Fabiana Frayssinet
Μορένο, Αργεντινή, 28 Ιουλίου 2016 (IPS) – Τώρα που ο άνεμος δεν φυσά για να πάρει την σκεπή μακριά και το σπίτι της ανήκει, η Cristina López αισθάνεται ασφαλής στην παραγκούπολη που ζει στις παρυφές της Αργεντινής πρωτεύουσας. Αλλά μαζί με τους γείτονές της θα πρέπει να κερδίσουν πολλά ακόμη δικαιώματα που τους αρνούνται.
Δεν παραπονιέται επειδή η κατάσταση της ήταν πολύ χειρότερη πριν μετακομίσει μαζί με τον έφηβο γιο της, πριν από τέσσερα χρόνια στο Hornos, μία νέα αναδυόμενη γειτονιά στο δήμο Moreno, στα δυτικά του Μπουένος Άιρες.
Πλήρωνε ενοίκιο έως ότου οι δημοτικές αρχές της χορήγησαν ένα οικόπεδο όπου τοποθετήθηκε ένα αυτοσχέδιο σπίτι. «Το έχτισα μόνη μου και δεν ήταν σταθερό, και μια καταιγίδα έσκισε την οροφή» δήλωσε η López στο IPS. Μετά από αυτό το συμβάν, η ίδια και ο γιος της φιλοξενήθηκαν στα σπίτια διαφόρων φίλων και γειτόνων.
Το νέο σπίτι χτίστηκε με τη βοήθεια της Techo, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που προωθεί την αξιοπρεπή στέγαση στις αστικές φτωχογειτονιές και παραγκούπολεις σε όλη τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, με μια συλλογική προσπάθεια από κατοίκους της περιοχής και εθελοντές
Στο Hornos όπου ζουν 200 οικογένειες, καθώς και στην παρακείμενη γειτονιά του Los Cedros όπου ζουν 1.200 οικογένειες, η Techo Argentina έχει δημιουργήσει 225 μικρό-οικογενειακές εστίες. Απλές και χαμηλού κόστους κατασκευές που τοποθετούνται σε μόλις δύο ημέρες, με σκοπό την επίλυση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στέγασης. Αλλά για την 59χρονη Lopez, η οποία κάνει δουλειές του ποδαριού για να υποστηρίξει τον εαυτό της και το 15χρονο γιο της, το μικρό προκατασκευασμένο σπίτι κάνει τη διαφορά για μια αξιοπρεπή, αυτόχθονα ζωή.
«Ήταν μια συνολική αλλαγή. Τίποτα δεν συγκρίνεται με αυτό. Αντιλαμβάνεστε ότι όταν έχεις ένα σπίτι, αρχίζεις να αλλάζεις τον τρόπο ζωής σου, γιατί ξέρω ότι είναι δικό μου, και παρόλο που δεν έχω τα «χαρτιά» για αυτή τη γη ακόμα, το σπίτι είναι δικό μου. Κανείς δεν θα μου το πάρει», δήλωσε.
Τα έγγραφα που αναφέρει είναι η πράξη μεταβίβασης που πρόκειται να εκδοθεί από τις δημοτικές αρχές που της παραχώρησε το οικόπεδο. Δεν τα έχει λάβει ακόμα και αυτό την κάνει νευρική.
«Υπάρχει πάντα κάποιο πονηρό πρόσωπο που θα εμφανιστεί και θα ισχυριστεί ότι η γη του ανήκει. Μέχρι ο Δήμος να πει ότι «αυτό ανήκει σε σας, εμείς δεν θα αισθανόμαστε απόλυτα ασφαλείς» συμπλήρωσε η Lopez. Ενώ πρόσθεσε ότι, για να σταματήσει ένας “πολίτης να είναι δεύτερης κατηγορίας” θα πρέπει να έχει λελογισμένη πρόσβαση σε αγαθά κοινής ωφέλειας όπως το τρεχούμενο νερό, η αποχέτευση και το ηλεκτρικό ρεύμα, “έτσι ώστε να μην κόβονται όλη την ώρα».
Επιπλέον, το Hornos είναι 42 χιλιόμετρα μακριά από την πρωτεύουσα και πάνω από 20 από την έδρα της κομητείας, δηλαδή πολύ μακριά από τα πάντα. «Δεν έχουμε κανένα σχολείο ή κλινική υγείας στην περιοχή και είμαστε χωρίς ασφαλτοστρωμένους δρόμους, και τα ασθενοφόρα δεν θα έρχονται εδώ – χρειαζόμαστε τα πάντα», είπε.
Γη και ανισότητα
«Είναι γνωστό ότι τα δικαιώματα παραβιάζονται σε πολλές περιοχές και οι παραγκουπόλεις είναι η κύρια έκφραση της ανισότητας και της παραβίασης των δικαιωμάτων» δήλωσε στο IPS ο Francisco Susmel, περιφερειακός Δ/ντης της Techo Argentina. «Χωρίς διασφαλισμένη την ιδιοκτησία δεν έχουν καμία εγγύηση ότι δεν θα τους γίνει έξωση ώστε να προχωρήσουν και να βελτιώσουν τα σπίτια τους και το περιβάλλον τους» προσθέτοντας ότι υπονομεύεται επίσης το δικαίωμά τους να έχουν πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες.
Μεταξύ των θεμάτων που αναδείχθηκαν από μια έρευνα του 2013 που πραγματοποίησε η Techo Argentina σε 1.834 χαμόσπιτα από ένα σύνολο 432.800 οικογενειών στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, ήταν το δικαίωμα στη γη – ένα κοινό πρόβλημα για τις παραγκουπόλεις στη Λατινική Αμερική.
Η έκθεση καταγράφει ότι το 64% της γης σε αυτούς τους άτυπους οικισμούς είναι ευάλωτη σε πλημμύρες, το 41% βρίσκεται λιγότερο από 10 μέτρα μακριά από ένα ποτάμι ή κανάλι και το 25% είναι λιγότερο από 10 μέτρα μακριά από μια χωματερή.
«Η γη είναι ένας παράγοντας ανισότητας, διότι σήμερα είναι στα χέρια μιας ελίτ ανθρώπων και όχι στη διάθεση του υπόλοιπου πληθυσμού» δήλωσε στο IPS ο κοινωνιολόγος Juan Pablo Duhalde, διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Techo International.
Σύμφωνα με την Paola Bagnera, συγγραφέα του βιβλίου “The right to the city in the production of urban land” (Το δικαίωμα στη δημιουργία αστικής γης στην πόλη), που δημοσιεύθηκε από το Συμβούλιο Κοινωνικών Επιστημών της Λατινικής Αμερικής (CLACSO), η γη είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες ανισότητας στην πόλη.
«Όταν μιλάμε για αστική γη, αναφερόμαστε στο βασικό σχεδιασμό της πόλης … όπου οι δρόμοι και τα οικοδομικά τετράγωνα ορίζονται και τα οποία απαιτούν την παρουσία μεγάλων δικτύων (νερού, ρεύματος, αποχέτευσης, κλπ)» συμπλήρωσε η Bagnera, καθηγήτρια αρχιτεκτονικής με ειδίκευση στην πολεοδομία και στην αστική φτώχεια στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Litoral της Αργεντινής.
«Η αξία της γης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την τοποθεσία (κοντά ή μακριά) από την παροχή (ή την απουσία) υπηρεσιών και υποδομών, καθώς και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών (τα οποία οδηγούν σε διαφορετικά επίπεδα έκθεσης σε κίνδυνο)» πρόσθεσε.
Για παράδειγμα, η κατασκευή κλειστών κοινοτήτων σε προαστιακές περιοχές στην Αργεντινή, τη δεκαετία του 1990, οδήγησε σε αύξηση των τιμών της γης στις παρυφές των πόλεων, που μέχρι τότε κατοικούνταν από τους φτωχούς και με χαμηλή τιμή γης.
Αυτό είναι ένα από τα καθοριστικά στοιχεία για το ζωτικό χώρο τμημάτων του πληθυσμού με χαμηλό εισόδημα στις μεγάλες πόλεις, καθώς ωθούνται όλο και μακρύτερα στις παρυφές των πόλεων ή στοιβάζονται στις ήδη πυκνοκατοικημένες υπάρχουσες φτωχογειτονιές, δήλωσε η Bagnera.
Επεσήμανε ότι, για παράδειγμα, σε φτωχογειτονιές που μεγαλώνουν “προς τα πάνω” σε μεγάλες πόλεις όπως το Μπουένος Άιρες, παρατηρείται αύξηση στις τιμές πώλησης και ενοικίασης ακινήτων σε αυτές τις περιοχές.
«Όσον αφορά τη Λατινική Αμερική, με τις συνθήκες στις φτωχογειτονιές, όταν η αγορά λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με την κατανομή της γης, εμείς αντιμετωπίζουμε τους εαυτούς μας με ένα αναποτελεσματικό τρόπο χωρίς την κατάλληλη άποψη για το μέλλον”, δήλωσε ο εμπειρογνώμονας Duhalde.
Συμπλήρωσε δε, ότι το δικαίωμα πρόσβασης σε αστική γη θα πρέπει να είναι ένα από τα κεντρικά θέματα της συζήτησης κατά την τρίτη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη Στέγαση και τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (Habitat III) (United Nations Conference on Housing and Sustainable Urban Development) που θα πραγματοποιηθεί στην πρωτεύουσα του Ισημερινού, τον Οκτώβριο, και θα τη φέρει στην ημερήσια διάταξη (New Urban Agenda).
«Η αγορά γης είναι μια ατελής αγορά που αναπαράγει τις ανισότητες στην πρόσβαση στη γη, επειδή είναι στα χέρια μιας μικρής μειοψηφίας που επικεντρώνεται στην παραγωγή κερδών και όχι το κοινό καλό» και ο Duhalde είπε ότι απαιτείται «ένα πλήθος υπηρεσιών στη κυβέρνηση, στο κοινωνικό τομέα, στην ακαδημαϊκή κοινότητα, στις διάφορες ομάδες συμφερόντων να είναι μέρος της δίκαιης κατανομής των πόρων στην περίπτωση της γης, για την οποία πρέπει να θυμόμαστε ότι έχει μια κοινωνική λειτουργία. Δεν είναι εμπόρευμα».
Η Bagnera προτείνει την αύξηση της αξίας της αστικής γης μέσω της ενσωμάτωσης των υποδομών και βελτιώσεις ενώ διευκρίνισε ότι «Αυτό σηματοδοτεί μια γενιά με οργάνωση κοινότητας μέσω οικοδομικών συνεταιρισμών, ομάδων ή κοινωνικών οργανώσεων που αναλαμβάνουν τις δικές τους διαδικασίες αστικοποίησης και παροχής υποδομών σε κολεκτίβες γης… Και ουσιαστικά με τη συμμετοχή του κράτους, προωθώντας πολιτικές για πρόσβαση στις υπηρεσίες και συμβάλλοντας στη δημιουργία δημόσιου και ιδιωτικού χώρου με κατάλληλο πολεοδομικό σχεδιασμό».
Οι πολιτικές αυτές «τείνουν να μειώσουν το κόστος των υποδομών λόγω της παροχής δημόσιων εκτάσεων ή με βάση την παραγωγή αστικής γης από το ίδιο το κράτος», πρόσθεσε.
