Στην σημερινή επετειακή έκδοση για τον 1 χρόνο λειτουργίας του ελληνικού γραφείου της Pressenza αποφασίσαμε να μοιραστούμε μαζί σας ένα παλιότερο άρθρο του George Lakey, που είχε γράψει τον Ιανουάριο του 2015 για το Waging Nonviolence. Η εμπειρία από το παρελθόν δείχνει ότι η αντιμετώπιση της βίας με ειρηνικούς τρόπους είναι εφικτή, φθάνει να αποφασίσουμε να επενδύσουμε στην ειρήνη.
Η εκπαίδευση ήταν πάντα και παραμένει μια ακριβή επένδυση αλλά οι κοινωνίες θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι είναι η σημαντικότερη που μπορούμε να κάνουμε, αφού τα αποτελέσματά της είναι διαχρονικά και πολλαπλασιαστικά. Το παράδειγμα του Swarthmore College και του καθηγητή Lakey δείχνουν τον δρόμο και μπορούν να αποτελέσουν φωτεινά παραδείγματα γιατί όπως λέει ο ίδιος, ένα από τα πιο δημοφιλή μαθήματά του στο Κολλέγιο εστιάζει στην πρόκληση τού πώς να αμυνθούμε απέναντι στη τρομοκρατία αποφεύγοντας τη βία. Τα γεγονότα όπως εκτυλίσσονται τώρα στη Γαλλία και αλλού στον κόσμο κάνουν το μάθημά του πιο επίκαιρο παρά ποτέ. (Η διδακτέα ύλη δημοσιεύθηκε στο «Ειρήνη, Δικαιοσύνη και Μελέτες Ασφάλειας: Ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα» το 2009.) Στην πραγματικότητα, ο διεθνής, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» αύξησε παγκοσμίως –αντί να μειώσει- τις πραγματικές απειλές της τρομοκρατίας.
Κατ’ αρχάς, ποιος γνωρίζει ότι οι μη στρατιωτικές τεχνικές έχουν, σε πραγματικές ιστορικές περιπτώσεις, μειώσει την απειλή της τρομοκρατίας;
Συγκέντρωσα για τους μαθητές μου οκτώ μη στρατιωτικές τεχνικές που έχουν δοκιμαστεί σε διάφορες χώρες, και που αποτέλεσαν την «εργαλειοθήκη» με την οποία οι μαθητές έπρεπε να εργαστούν. Δεν σπαταλήσαμε το χρόνο μας επικρίνοντας τη στρατιωτική αντιτρομοκρατική πρακτική επειδή ενδιαφερόμαστε περισσότερο για εναλλακτικές λύσεις.
Κάθε μαθητής επέλεξε μια χώρα κάπου στον κόσμο, που σήμερα απειλείται από την τρομοκρατία και λαμβάνοντας το ρόλο του συμβούλου για την εν λόγω χώρα, επινόησε από την μη βίαιη εργαλειοθήκη μας μια στρατηγική για άμυνα.
Ήταν σκληρή δουλειά και άκρως ενδιαφέρουσα. Οι περισσότεροι από τους μαθητές είχαν μια υδρόγειο σφαίρα και μερικοί κατέστρωσαν μια λαμπρή στρατηγική.
Στους μαθητές άρεσε ιδιαίτερα η ανταλλαγή απόψεων επί των συνδυαστικών αποτελεσμάτων – τι συμβαίνει για παράδειγμα όταν η τεχνική 3 αλληλεπιδρά με τις τεχνικές 2 και 5; Εκείνη την εποχή ευχόμουν να είχαμε ένα επιπλέον εξάμηνο για να χειριστούμε την πολυπλοκότητα των εργαλείων, ανακαλύπτοντας πώς το όλο γίνεται πιο ισχυρό από το απλό άθροισμα των μερών.
Μερικοί φοιτητές που θεωρούσαν ότι η στρατιωτική άμυνα είναι ζωτικής σημασίας ήρθαν αντιμέτωποι με μια μεγαλύτερη προοπτική. Συνειδητοποίησαν ότι, με δεδομένη την επιτυχία που είχαν ορισμένες χώρες χρησιμοποιώντας μόνο δύο ή τρία από τα εργαλεία, υπάρχει σημαντικό ανεκμετάλλευτο δυναμικό: Τι θα συμβεί αν οι χώρες χρησιμοποιήσουν όλα τα εργαλεία μαζί με τις συνέργειες που προκύπτουν; Για μένα το ερώτημα που προέκυψε ήταν: Γιατί δεν μπορούν οι πληθυσμοί να έχουν πλήρη εμπιστοσύνη στην μη βίαιη εργαλειοθήκη για την άμυνά τους κατά της τρομοκρατίας;
Ποια είναι τα οχτώ εργαλεία;
1. Οικοδόμηση συμμαχιών και υποδομή για οικονομική ανάπτυξη
Η φτώχεια και η τρομοκρατία είναι έμμεσα συνδεδεμένες. Η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να μειώσει τη στράτευση νεοσύλλεκτων και να κερδίσει συμμάχους, ειδικά εάν η ανάπτυξη γίνεται με δημοκρατικό τρόπο. Η δράση του Στρατού της Βόρειας Ιρλανδίας για παράδειγμα μειώθηκε έντονα στην ουσία της με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την οικονομική ανάπτυξη.
2. Μείωση της πολιτιστικής περιθωριοποίησης
Όπως η Γαλλία έτσι η Βρετανία και άλλες χώρες έχουν μάθει ότι η περιθωριοποίηση μια ομάδας εντός του πληθυσμού τους δεν είναι κάτι ασφαλές ή λογικό αφού οι τρομοκράτες αναπτύσσονται κάτω από τέτοιες συνθήκες. Αυτό ισχύει επίσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεγάλο μέρος της περιθωριοποίησης είναι αθέλητο, αλλά μπορεί να μειωθεί. «Η ελευθερία του Τύπου», για παράδειγμα, μεταμορφώνεται σε «πρόκληση», όταν περιθωριοποιεί έτι περαιτέρω έναν πληθυσμό που είναι ήδη υπό, όπως είναι οι μουσουλμάνοι στη Γαλλία. Όταν ο αγγλόφωνος Καναδάς περιόρισε την περιθωριοποίηση, μείωσε και την απειλή της τρομοκρατίας από το Κεμπέκ.
3. Μη βίαιη διαμαρτυρία / εκστρατείες μεταξύ των υπερασπιστών, συν άοπλη διατήρηση της ειρήνης
Η τρομοκρατία συμβαίνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και ως εκ τούτου επηρεάζεται από αυτό το πλαίσιο. Ορισμένες εκστρατείες τρόμου έχουν καταρρεύσει επειδή έχασαν τη λαϊκή υποστήριξη. Αυτό συμβαίνει γιατί η στρατηγική χρήση της τρομοκρατίας αποσκοπεί συχνά στο να κερδίσει την προσοχή, να προκαλέσει μια βίαιη αντίδραση και να κερδίσει μεγαλύτερη υποστήριξη στον ευρύτερο πληθυσμό.
Η άνοδος και η πτώση της υποστήριξης τής τρομοκρατίας με τη σειρά τους επηρεάζονται από τα κοινωνικά κινήματα που χρησιμοποιούν την δύναμη των ανθρώπων ή τον μη βίαιο αγώνα. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ χειρίστηκε άψογα την απειλή της Κου Κλουξ Κλαν προς τους ακτιβιστές, πιο επικίνδυνη όταν δεν υπήρχε αποτελεσματική επιβολή του νόμου για να βοηθήσει. Οι μη βίαιες τακτικές μείωσαν της ελκυστικότητά της μεταξύ των λευκών φυλετιστών. Από τη δεκαετία του 1980, ειρηνιστές και άλλοι έχουν δημιουργήσει ένα πρόσθετο, υποσχόμενο εργαλείο: εσκεμμένη και προγραμματισμένη άοπλη διατήρηση της ειρήνης. (Ελέγξτε το Peace Brigades International -Διεθνείς Ειρηνικές Ταξιαρχίες- σαν ένα παράδειγμα.)
4. Εκπαίδευση και κατάρτιση για επίλυση διαφωνιών
Κατά ειρωνικό τρόπο, η τρομοκρατία προκύπτει συχνά όταν ένας πληθυσμός προσπαθεί να καταστείλει τις διαφωνίες αντί να στηρίζει την έκφρασή τους. Επομένως μια τεχνική για τη μείωση της τρομοκρατίας είναι η εμπέδωση μιας στάσης υπέρ της έκφρασης των διαφωνιών όπου μη βίαιες δεξιότητες, που υποστηρίζουν τους ανθρώπους να απονευρώνουν συγκρούσεις, θα ενισχύσουν τη φωνή τους για να εκφράσουν τα παράπονά τους.
5. Προγράμματα αποκατάστασης από την τρομοκρατία
Δεν μπορεί να προληφθεί η τρομοκρατία σε όλη της την έκταση, τουλάχιστον περισσότερο από ότι μπορεί να προληφθεί οποιοδήποτε άλλο έγκλημα. Λάβετε υπόψη ότι οι τρομοκράτες έχουν συχνά ως στόχο την αύξηση της πόλωσης. Τα προγράμματα αποκατάστασης μπορούν να βοηθήσουν εναντίον της πόλωσης αφού τα γεράκια στη μία πλευρά «οπλίζουν» τα γεράκια από την άλλη πλευρά. Ένα μέρος που έχουμε δει αυτόν τον κύκλο της βίας είναι στην διαμάχη μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ.
Τα προγράμματα αποκατάστασης οικοδομούν την ανθεκτικότητα, έτσι οι άνθρωποι δεν πηγαίνουν άκαμπτα με το φόβο, δημιουργώντας αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Το άλμα προς τα εμπρός στην συμβουλευτική του τραύματος είναι σχετικό με καινοτόμες τελετές, όπως αυτές που χρησιμοποίησαν οι Νορβηγοί μετά την τρομοκρατική σφαγή του 2011 εκεί.
6. Η αστυνομία ως αξιωματικοί της ειρήνης: το πλαίσιο κανόνων και νόμων
Το έργο της αστυνομίας μπορεί να γίνει πολύ πιο αποτελεσματικό μέσω πιο κοινοτικής αστυνόμευσης και μείωση της κοινωνικής απόστασης ανάμεσα στην αστυνομία και στις γειτονιές που εξυπηρετούν. Σε ορισμένες χώρες αυτό απαιτεί ανασημασιοδότηση της αστυνομίας ώστε από υπερασπιστές της περιουσίας της κυρίαρχης ομάδας να μετατραπούν σε πραγματικούς ειρηνοποιούς αξιωματικούς, όπως για παράδειγμα η άοπλη Ισλανδική αστυνομία. Χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ασπαστούν το παγκόσμιο Δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως αντανακλάται στη Συνθήκη για την Απαγόρευση των Ναρκών και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, και να αποδεχθούν τη λογοδοσία για τους αξιωματούχους τους οι οποίοι είναι πιθανοί εγκληματίες πολέμου.
7. Αλλαγές στις πολιτικές και η έννοια της απερίσκεπτης συμπεριφοράς
Οι κυβερνήσεις μερικές φορές κάνουν επιλογές που καλούν -σχεδόν ικετεύουν- για τρομοκρατική απάντηση. Ο Robert A. Pape, πολιτικός επιστήμονας και κάποτε σύμβουλος της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ απέδειξε το 2005 ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες το έχουν επανειλημμένα κάνει αυτό, συχνά με την τοποθέτηση στρατευμάτων στο έδαφος κάποιου άλλου. Στο πρόσφατο βιβλίο του, “Cutting the Fuse”, ο ίδιος και ο James K. Feldman δίνουν συγκεκριμένα παραδείγματα κυβερνήσεων που μείωσαν την τρομοκρατική απειλή με την αποφυγή τέτοιας απερίσκεπτης συμπεριφοράς. Για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από την τρομοκρατία, οι πολίτες σε όλες τις χώρες πρέπει να αποκτήσουν τον έλεγχο των δικών τους κυβερνήσεων και να τους αναγκάσουν σε ορθή συμπεριφορά.
8. Διαπραγμάτευση
Οι κυβερνήσεις συχνά λένε «εμείς δεν διαπραγματευόμαστε με τρομοκράτες», αλλά συνήθως ψεύδονται. Οι κυβερνήσεις έχουν συχνά μειώσει ή εξαλείψει τη τρομοκρατία μέσω διαπραγματεύσεων και οι διαπραγματευτικές ικανότητες συνεχίζουν να εξελίσσονται σε πολυπλοκότητα.
Ρεαλιστική εφαρμογή μη στρατιωτικής άμυνας κατά της τρομοκρατίας
Μετά από αίτημα της ομάδας εμπειρογνωμόνων των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, περιέγραψα το έργο μας στο Swarthmore και ιδιαίτερα τις οκτώ τεχνικές. Οι εμπειρογνώμονες αναγνώρισαν ότι κάθε ένα από αυτά τα εργαλεία έχουν πράγματι χρησιμοποιηθεί σε καταστάσεις της πραγματικής ζωής σε κάποια μέρη με κάποιο βαθμό επιτυχίας. Παρατήρησαν επίσης ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα επί της αρχής για χάραξη μιας συνολικής στρατηγικής που θα δημιουργήσει συνέργειες μεταξύ των εργαλείων.
Το πρόβλημα που εντόπισαν ήταν στο να πεισθεί μια κυβέρνηση να προβεί σε ένα τόσο τολμηρό και καινοτόμο άλμα.
Ως Αμερικανός, μπορώ να δω την άμεση αντίφαση μεταξύ αφενός, της τεράστιας προσπάθειας της κυβέρνησής μου για να πείσει τους φορολογούμενους ότι χρειαζόμαστε απεγνωσμένα διογκωμένο στρατό και από την άλλη, μιας νέας πολιτικής που κινητοποιεί ένα διαφορετικό είδος ενέργειας για γνήσια, ανθρώπινη ασφάλεια. Καταλαβαίνω ότι για τη χώρα μου και για κάποιες άλλες, μια επανάσταση κουλτούρας ενδέχεται να πρέπει να προηγηθεί.
Αυτό που μου αρέσει σχετικά με μια εναλλακτική μη στρατιωτικής άμυνας είναι ότι μιλάει για την πραγματική ανάγκη των συμπολιτών μου για ασφάλεια σε έναν επικίνδυνο κόσμο. Ο ψυχολόγος Αβραάμ Μάσλοου εδώ και πολύ καιρό επισημαίνει τη θεμελιώδη αυτή ανθρώπινη ανάγκη. Η ανάλυση και κριτική του μιλιταρισμού, όσο έξοχα και αν γίνονται δεν ενισχύουν πραγματικά την ασφάλεια κανενός. Το να φανταστούμε μια εναλλακτική λύση, όπως έκαναν οι μαθητές μου, μπορεί να δώσει στους ανθρώπους τον ψυχολογικό χώρο που χρειάζονται για να προωθήσουν την ενέργεια σε κάτι πιο ζωογόνο.
Ο ρόλος μας σε επίπεδο βάσης
Τα καλά νέα είναι ότι ένας αριθμός από αυτές τις οκτώ τεχνικές μπορούν να εφαρμοστούν από την κοινωνία των πολιτών, χωρίς να περιμένουν την κυβερνητική ηγεσία, που μπορεί να μην έρθει ποτέ. Δύο πράγματα που είναι εύκολα: Η διάδοση των δεξιοτήτων και της στρατηγικής της μη-βίαιης διαμαρτυρίας και η εκπαίδευση στην ανάδειξη των διαφωνιών.
Πολλοί λευκοί βρέθηκαν να συμμετέχουν στο κίνημα «Οι Μαύρες Ζωές έχουν σημασία» (Black Lives Matter). Αυτό είναι ένα απτό παράδειγμα για τη μείωση της περιθωριοποίησης, ένα πλαίσιο που δημιουργεί δεκάδες δημιουργικές κινήσεις εντός της κυρίαρχης τάξης (χριστιανική, μεσαία τάξη, κλπ.). Μπορούμε επίσης να ξεκινήσουμε προγράμματα αποκατάστασης μετά από τρομοκρατική ενέργεια, όπως έγινε κατά τη διάρκεια του Μαραθωνίου της Βοστώνης.
Οι ακτιβιστές συνηθίζουν να λανσάρουν εκστρατείες για να αναγκάσουν την κυβέρνηση να εγκαταλείψει ορισμένες από τις αλόγιστες πολιτικές της, αλλά μπορεί να ξεχάσουν να πλαισιώσουν τον ακτιβισμό με αυτόν τον τρόπο. Ένα φοβισμένο κοινό πρέπει να γνωρίζει ότι οι ακτιβιστές κατανοούν το φόβο και αγωνίζονται για την ασφάλεια όλων.
Κατά τη γνώμη μου, αυτά τα πέντε από τα οκτώ εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ανθρώπους που παίρνουν, από κάτω προς τα πάνω, πρωτοβουλίες για τη μείωση της απειλής τής τρομοκρατίας. Θα μπορούσαν να ενσωματωθούν από το κίνημα Town movement και άλλους που θέλουν να φέρουν μια ολιστική και θετική προσέγγιση ως προς τον φόβο, αφού αλλιώς πιέζει και παραλύει. Ως συνήθως, αυτό που βοηθά τους άλλους φωτίζει τον κάθε ένα από εμάς που αποφασίζει ένα τέτοιο βήμα.
