των Esther Vazquez, Javier Belda και Pilar Paricio
Από την κρίση του 2008 μέχρι σήμερα, η Ισπανία ζει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όσον αφορά στο θέμα της κατοικίας. Εξώσεις έχουν γίνει σε πολλές οικογένειες που δεν μπόρεσαν να πληρώσουν τις υποθήκες ή τα ενοίκιά τους. Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης αυτού του σοβαρού προβλήματος, το Φεβρουάριο του 2009 γεννήθηκε στη Βαρκελώνη η Πλατφόρμα των Θιγόμενων από την Υποθήκη (ΠΘΥ). Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερες από 200 ΠΘΥ σε όλη την Ισπανία. Πρόκειται για ένα κοινωνικό κίνημα που αγωνίζεται για το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή κατοικία, τα μέλη του το περιγράφουν ως ένα κίνημα οριζόντιο, μη βίαιο, συνελευσιακό και ακομματικό. Πήραμε συνέντευξη από μια από τις πιο δραστήριες πλατφόρμες, την ΠΘΥΚ της Bages, που μας προσκάλεσε να συμμετάσχουμε στη συνέλευσή της και μας εξήγησε τη δουλειά και τη λειτουργία της.
Συνέντευξη από μέλη της ΠΘΥΚ. (Φωτογραφία Javier Belda)
Pilar – Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι η Πλατφόρμα των Θιγόμενων από την Υποθήκη (ΠΘΥ) και ποιος είναι ο στόχος της;
Mari – Είναι μια συνάθροιση πολύ διαφορετικών ανθρώπων, από πολλές εθνικότητες που αγωνίζονται για το δικαίωμα στην κατοικία. Στο ξεκίνημα δουλέψαμε πάνω στο πρόβλημα των οικογενειών που θίγονται από τη μη αποπληρωμή μιας υποθήκης, ανθρώπων που εξαιτίας της κρίσης του 2008 δεν μπορούσαν να συνεχίσουν να πληρώνουν τις υποθήκες τους και βρέθηκαν στην κατάσταση να χάσουν τα σπίτια τους και ταυτόχρονα να χρωστάνε μεγάλα χρηματικά ποσά στις τράπεζες. (Στην Ισπανία ο νόμος για τις υποθήκες προβλέπει ότι, σε περίπτωση έξωσης και αν η πραγματική αξία του σπιτιού δεν καλύπτει το σύνολο του χρέους, ο οφειλέτης συνεχίζει να χρωστά στην τράπεζα). Το 2009 δημιουργήθηκε η ΠΘΥ για να δώσει απάντηση σ’ αυτές τις οικογένειες. Από τότε η πλατφόρμα έχει κάνει πάμπολλες δράσεις διαμαρτυρίας και καταγγελίας της κατάστασης, πολλές διαπραγματεύσεις με τράπεζες, έχουμε καθίσει πολλές φορές στο ίδιο τραπέζι με διάφορα οικονομικά ιδρύματα για να προσπαθήσουμε να απαλλάξουμε τις οικογένειες από τα χρέη τους, να πετύχουμε την εκκαθάριση του χρέους μετά την κατάσχεση των σπιτιών. Επίσης έπρεπε να λύσουμε το θέμα της στέγασης γι’ αυτές τις οικογένειες που έμειναν κυριολεκτικά στο δρόμο. Για να δοθεί μια λύση σ’ αυτές τις οικογένειες γεννήθηκε το κοινωνικό έργο της ΠΘΥ. (Η ΠΘΥ μέσω του κοινωνικού της έργου πραγματοποιεί επανεγκαταστάσεις οικογενειών χωρίς σπίτι σε κενά κτίρια που βρίσκονται στην ιδιοκτησία οικονομικών ιδρυμάτων). Στην Καταλονία υπάρχουν περίπου 80 πλατφόρμες και γύρω στις 200 σε ολόκληρη την Ισπανία.
Pilar – Μάρι θα μπορούσες να μας μιλήσεις για τη δική σου περίπτωση; Τι προβλήματα είχες με το θέμα της κατοικίας;
Mari – Η οικογένειά μου κι εγώ ζούσαμε σ’ ένα νοικιασμένο σπίτι μέχρι που καταλάβαμε ότι μας συνέφερε οικονομικά να αγοράσουμε ένα σπίτι και να υπογράψουμε μια υποθήκη παρά να πληρώνουμε το ενοίκιο. Η τράπεζα μας έδωσε το 110% της υποθήκης, δηλαδή πάνω από την αξία του σπιτιού, αλλά όταν αντιμετωπίσαμε οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα που μας εμπόδιζαν να συνεχίσουμε να πληρώνουμε την υποθήκη, μείναμε χωρίς σπίτι και χάρη στην ΠΘΥ μπορέσαμε να βρούμε μια λύση γι’ αυτή την κατάσταση.
Pilar – Ποιες είναι οι πιο σημαντικές δράσεις που έχετε κάνει με την πλατφόρμα;
Mari – Κάποιες από τις δράσεις που έχουμε πραγματοποιήσει ήταν να καταλάβουμε μια ολόκληρη μέρα μια τράπεζα και να κοιμηθούμε εκεί. Αυτή τη στιγμή η πλατφόρμα έχει πέντε κτίρια υπό κατάληψη που ανήκουν σε οικονομικά ιδρύματα και όπου έχουν επαναστεγαστεί περισσότερες από 40 οικογένειες που έμειναν χωρίς σπίτι.
Ricki – Το κοινωνικό έργο της ΠΘΥ εστιάζει στον εντοπισμό ολόκληρων κτιρίων, νέας κατασκευής και ακατοίκητων που ανήκουν στις τράπεζες, με σκοπό την επαναστέγαση οικογενειών και με τη δέσμευση ότι τα κτίρια θα περάσουν στη συνέχεια στο δήμο. Αυτές οι δράσεις συνοδεύονται με δελτία τύπου, κινητοποιήσεις και με τη νομιμοποίηση που μας δίνει το γεγονός ότι έχουμε εξαντλήσει όλες τις προσπάθειες χωρίς αποτέλεσμα.
Οι πρώτες δράσεις της ΠΘΥ ήταν η κατάληψη οικονομικών ιδρυμάτων μέχρι να δεχτούν να συζητήσουν μαζί μας και η κατάθεση προτάσεων στο δήμο που δεν οδήγησαν πουθενά. Μπροστά σ’ αυτή την έλλειψη αποτελεσμάτων αποφασίσαμε και ξεκινήσαμε το κοινωνικό έργο της ΠΘΥ που συνίσταται στην ανάκτηση αυτών των κτιρίων που ανήκουν στις τράπεζες και που έχουν διασωθεί με δημόσια χρήματα.
Συνέλευση της ΠΘΥΚ. (Φωτογραφία Javier Belda)
Javi – Αντιμετωπίζοντας έτσι άμεσα το πρόβλημα δεν υπήρξε δυσανάλογο ενδιαφέρον από κόσμο που θα ήθελε να αποκτήσει κατοικία χωρίς να δεσμευτεί με την πλατφόρμα;
Rufí – ΟΙ δράσεις της ΠΘΥ είναι συλλογικές και απαιτούν να κινείσαι στα όρια της νομιμότητας, παρότι αισθανόμαστε απόλυτα νομιμοποιημένοι. Πρόκειται για δύσκολες δράσεις και ο κόσμος δεν μπορεί να έρθει στις συνελεύσεις ζητώντας χωρίς να προσφέρει τίποτα σε αντάλλαγμα, η ΠΘΥ δεν είναι ιδιωτική επιχείρηση ούτε επιλύει μεμονωμένες περιπτώσεις, οι συμμετέχοντες πρέπει να δεσμευτούν στις συλλογικές λύσεις.
Javi – Έχετε δεχτεί πιέσεις από την πλευρά των τραπεζών ή του κράτους;
Rufí – Οι πιέσεις που δεχόμαστε είναι συνήθως οι επεμβάσεις της αστυνομίας, οι καταγγελίες και οι εκφοβισμοί μέσω δικαστικών κλητεύσεων. Σ’ αυτή τη χώρα αντί να κυνηγούν τους εγκληματίες, κυνηγούν τους ανθρώπους που μη έχοντας άλλη δυνατότητα πάνε να ζήσουν σ’ ένα κτίριο που η τράπεζα διατηρεί –χωρίς λόγο- κενό.
Javi – Τι θα μπορούσες να μας πεις σε ανθρώπινο επίπεδο;
Ricki – Είμαι 38 χρονών, έχω συμμετάσχει σε πολλά κοινωνικά κινήματα και η εμπειρία της ΠΘΥ ήταν για μένα κάτι σα «μεταπτυχιακό». Οι γνώσεις που απέκτησα ήταν τεράστιες, τόσο σε ανθρώπινο επίπεδο και είναι κάτι που μας έκανε να εξελιχθούμε και να βελτιωθούμε από πολλές απόψεις όσο και σε προσωπικό αλλά και συλλογικό. Στη συνέλευση σχετίζεσαι με πολύ διαφορετικά άτομα, είμαστε 120 άτομα με διαφορετική προέλευση, διαφορετικές πολιτικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές ιδέες, και τελικά καταλαβαίνεις ότι είναι περισσότερα αυτά που μας ενώνουν από αυτά που μας χωρίζουν.
Rufí – Κάποια από τα άτομα που αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην πλατφόρμα ενώ βρίσκονταν σε πολύ επισφαλείς καταστάσεις κατέληξαν να γίνουν μπροστάρηδες του κινήματος και κατασκευάζουμε σχέσεις που πηγαίνουν πολύ παραπέρα από την εγωιστική προάσπιση των ατομικών μας συμφερόντων. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στην ΠΘΥ ξαναβρίσκουν την ελπίδα και έχουν προσδοκίες να βελτιώσουν το μέλλον τους, αυτό το νιώθουμε και το ζούμε και εκφράζεται τέλεια στο σλόγκαν της ΠΘΥ: «ναι, μπορούμε». Πραγματοποιούνται επίσης κοινωνικές και πολιτιστικές δράσεις, με εργαστήρια, δείπνα, θεατρικές παραστάσεις που βοηθούν να δώσουμε συνοχή στην ομάδα μας και τη μετατρέπουν σε ένα εξαιρετικό σχολείο ζωής.
Javi – Μια ερώτηση για τις μελλοντικές προοπτικές. Γνωρίζετε το κίνημα DIEM25; Είναι ένα κίνημα που προωθεί ο Βαρουφάκης και που σκοπό έχει να εκδημοκρατίσει και να επανακαθορίσει την Ευρώπη μέχρι το 2025. Το σχολιάζω επειδή όπως ήδη ξέρουμε κάθε αλλαγή περιπλέκεται με τη μακροοικονομική εξουσία, οι κυβερνήσεις δεν είναι ελεύθερες να πάρουν αποφάσεις, οπότε μοιάζει ότι πρέπει να δημιουργήσουμε κάτι νέο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ricki – Βρέθηκα στην Ελλάδα πριν 4 μήνες και έμεινα στα Εξάρχεια που είναι το λίκνο των περισσότερων κοινωνικών κινημάτων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Είχα την τύχη να μιλήσω με άτομα από διαφορετικά κινήματα και ακόμα και τα ελληνικά κινήματα είναι επιφυλακτικά, οι δράσεις του Βαρουφάκή ήταν σα χτύπημα πάνω στο τραπέζι, κάτι που δεν είχε γίνει ως τώρα.
Rufí – Το κίνημά μας σ’ αυτή την περιοχή ονομάζεται Πλατφόρμα Θιγόμενων από την υποθήκη και τον καπιταλισμό (ΠΘΥΚ). Ο δημόσιος λόγος μας και ο αγώνας μας πηγαίνει ενάντια στην καρδιά του συστήματος και αυτό είναι κάτι που συζητάμε συνεχώς στις συνελεύσεις μας: η καρδιά του συστήματος αυτή τη στιγμή είναι ο οικονομικός καπιταλισμός και όλα τα πλοκάμια του, γι’ αυτό και ο αγώνας μας έχει αυτή την σαφή διάσταση και κάθε οργανωμένη απάντηση που αποδυναμώνει αυτές τις εξουσίες είναι καλή για τους ανθρώπους που αντιστέκονται σ’ αυτή την έλλειψη δικαιωμάτων. Έχουμε ήδη βιώσει την εμπειρία στην ΠΘΥ τού πώς η γέννηση κινημάτων, όπως η Barcelona en Comú, σήμανε μια αποεπένδυση στη στράτευση σε κοινωνικά κινήματα, οπότε, ακόμη και βλέποντας με καλό μάτι αυτή τη μετατόπιση των διεκδικήσεων των κοινωνικών κινημάτων στους θεσμούς, κάποιοι είμαστε πεπεισμένοι ότι τα κοινωνικά κινήματα συνεχίζουν να είναι απαραίτητα.
Αν αποδυναμωθούν τα κοινωνικά κινήματα και βάλουμε όλα τ’ αυγά στο καλάθι του θεσμικού αγώνα στο τέλος το σύστημα θα τα καταβροχθίσει. Η ισπανική μετάβαση είναι ένα παράδειγμα αυτής της διαδικασίας, κάποιοι αγωνιστήκαμε ενάντια στη δικτατορία, ζήσαμε τη μετάβαση, πιστέψαμε ότι αυτό ήταν δυνατό και εδώ είμαστε. Γι’ αυτό είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στην άποψη που λέει ότι η απάντηση πρέπει να είναι θεσμική, μεταξύ άλλων επειδή το σύστημα θα συνεχίσει να είναι άδικο, θα συνεχίσει να αφήνει ανθρώπους στο δρόμο και αυτοί οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να έχουν ανάγκη να αμυνθούν πολιτικά εναντίον ενός άδικου συστήματος, γι’ αυτό δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να ασχοληθούν με τους φτωχούς μόνο οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, που αν και κάνουν καλή δουλειά, θεωρούμε ότι είναι πιο σωστό να συνοδεύουμε και όχι μόνο να δίνουμε.
Γι’ αυτό, θα συνεχίσουμε να είμαστε απαραίτητοι σε θέματα όπως η κατοικία ή η κάλυψη άλλου τύπου βασικών αναγκών των ανθρώπων και θα συνεχίσει να είναι απαραίτητο αυτά τα κοινωνικά κινήματα να έχουν μια πολιτική συνιστώσα και άτομα που αφιερώνονται σ’ αυτό, με αυτή τη στρατευμένη πίστη.
Esther – Πιστεύετε ότι οι θεσμοί, ακόμα κι αν έχουν καλές προθέσεις, δεν έχουν μεγάλο περιθώριο ν’ αλλάξουν τα πράγματα;
Rufí – Σ’ αυτό μπορώ να σου απαντήσω προσωπικά. Καθένας μιλά βάσει των εμπειριών του κι εγώ έζησα μια φάση της ζωής μου όπου έδωσα όλο μου το βάρος στη δουλειά μου μέσα σε ένα θεσμό, στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο που μπορεί ένας υπάλληλος. Και βλέποντας από μέσα πώς λειτουργεί η καλύτερη αριστερή κυβέρνηση εκείνης της εποχής, η Τρικομματική της Καταλονίας, κατανόησα τους μηχανισμούς πίεσης των οικονομικών εξουσιών πάνω στις πολιτικές δομές. Είδα πώς λειτουργούσε εκείνη η διεστραμμένη μηχανή. Όταν όλα αυτά τα βλέπεις από μέσα και από πολύ κοντά τους μηχανισμούς της εξουσίας, καταλαβαίνεις πώς η μηχανή είναι κάτι που βρίσκεται πάνω από τη βούληση των ατόμων που αποφασίζουν να ενταχθούν στους θεσμούς και που παρασύρουν τελικά αυτές τις βουλήσεις σε ένα σύστημα που τις καταβροχθίζει, καταβροχθίζει τις ουτοπικές επιδιώξεις που κάποιος εναποθέτει σ’ αυτά τα κινήματα.
Γι’ αυτό, επειδή η ζωή είναι μικρή, στραφήκαμε στη βάση, όπου βρίσκονται οι άνθρωποι με τις μεγαλύτερες ανάγκες και όπου συνεχίζει να είναι απαραίτητο να προσέχεις τον άνθρωπο και να προάγεις μια ριζική πολιτική αλλαγή.
Javi – Μου μένει να ρωτήσω πάνω στο θέμα των προσφύγων. Διάβασα στο διαδίκτυο ότι κάτι κάνατε σχετικά.
Rufí – Δηλώσαμε την διαθεσιμότητά μας να προσφέρουμε στέγαση στα κτίρια του κοινωνικού μας έργου σε πρόσφυγες. Αυτό έγινε σε μια στιγμή που έμοιαζε πως το προσφυγικό ζήτημα ήταν επείγον, ότι θα πλημμύριζαν ολόκληρη την Ευρώπη. Κανείς δε φανταζόταν ότι θα τους φυλάκιζαν ουσιαστικά στα σύνορα των βαλκανίων.
Όπως και να ‘χει, η συνέλευση μας είναι ένα σπίτι για τους πρόσφυγες. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που βρίσκουν εδώ καταφύγιο και είναι ένα περιβάλλον όπου θέματα διάκρισης λόγω θρησκείας, φυλής, φύλου δουλεύονται, ξεπερνιούνται, αναγνωρίζονται.
Pilar – Τι μήνυμα μπορείτε να δώσετε στους πολίτες για να συνεργαστούν με την ΠΘΥ;
Mari – Είναι λίγο περίπλοκη η ερώτηση. Επειδή η ΠΘΥ είναι αντικαπιταλιστική και αλληλέγγυα. Εγώ νομίζω καταφέραμε να είμαστε αλληλέγγυοι.
Ricki – Όταν λέμε πλατφόρμα των θιγόμενων από την υποθήκη και τον καπιταλισμό, κάποιος έχει την τάση να σκέφτεται αν θίγεται ή όχι, αν έχει ή όχι κάποια υποθήκη. Όλοι μας θιγόμαστε, γιατί εδώ έγινε η μεγαλύτερη εξαγορά στην ιστορία της χώρας μας και αυτό είχε ως συνέπεια περικοπές στην υγεία, την εκπαίδευση, τους μισθούς, σε πολλά πράγματα. Και αυτό μας επηρέασε όλους. Εγώ θα έλεγα στον κόσμο πως όταν βλέπει ανθρώπους που φορούν αυτά τα πράσινα μπλουζάκια (τα φορούν τα μέλη της ΠΘΥ) να στέκονται μπροστά από μια τράπεζα ή ένα δήμο και να διεκδικούν κάτι, να σκεφτούν πως οι άνθρωποι αυτοί αγωνίζονται για να μην ξανασυμβεί το ίδιο και για να διορθωθεί αυτό που συνέβη. Και φυσικά οι πόρτες μας είναι ανοιχτές για να έρθουν και να δουν τι είναι η ΠΘΥ.
Javi – Είναι και μια εμπειρία ανθρώπινη. Μπορεί να μην έχουν πρόβλημα με κάποια υποθήκη αλλά δεν έχουν καλές ανθρώπινες εμπειρίες.
Ricki – Πάντα λέω πως για μένα ο στόχος της ΠΘΥ και νομίζω και σε συλλογικό επίπεδο είναι να εξαφανιστεί. Όπως έλεγαν οι ζαπατίστας ο στόχος που έθετε ο υποδιοικητής Μάρκος εκείνη την εποχή ήταν να εξαφανιστούν. Αν εξαφανιστούμε σημαίνει πως νικήσαμε, σωστά;
Συνέντευξη από τους: Rufí Cerdán, Ricard Vidosa και Mari Sánchez. Μέλη της Πλατφόρμας Θιγόμενων από την Υποθήκη και τον Καπιταλισμό της Bages. Καταλονία.
