Κλειτοριδεκτομή στις ΗΠΑ – ένα ξεχασμένο φαινόμενο: Μια συνέντευξη με τη Sarah Rodriguez
Της Milena Rampoldi, ProMosaik e.V.
H γυναικεία περιτομή και η κλειτοριδεκτομή ήταν αρκετά κοινές πρακτικές στις ΗΠΑ εδώ και 150 χρόνια. Η πρακτική αυτή, λοιπον, δεν είναι απλώς ένα «αφρικανικό» φαινόμενο. Η ιστορικός Sarah Rodriguez έχει ρίξει φως σε αυτήν τη σκοτεινή πλευρά της ιστορίας. Παρακάτω, η συνέντευξη για το βιβλίο της και η έρευνά της σχετικά με την κλειτοριδεκτομή στις ΗΠΑ.
Milena Rampoldi: Γιατί αποφασίσατε να διερευνήσετε τη γυναικεία περιτομή στις Ηνωμένες Πολιτείες;
Sarah Rodriguez: Όταν ήμουν προπτυχιακή φοιτήτρια, διάβασα το μυθιστόρημα Κατέχοντας το Μυστικό της Χαράς της Alice Walker. Για όσους δεν το έχουν διαβάσει, είναι η ιστορία της Τάσι, μιας Αμερικάνας που είναι μέλος μιας φανταστικής αφρικανικής φυλής. Αναφέρεται στην απόφασή της ως ενήλικη να υποβληθεί σε γυναικεία περιτομή με σκοπό να επανασυνδεθεί με τις ρίζες της, και στην συνέχεια την προσπάθεια της να συμβιβαστεί με την περιτομή. Αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον, όμως, ήταν όταν η Τάσι συνάντησε μια λευκή γυναίκα στις Ηνωμένες Πολιτείες που έχασε την κλειτορίδα της ως παιδί στις αρχές του 20ου αιώνα στα χέρια του ιατρού, ο οποίος χρησιμοποίησε τη διαδικασία ως θεραπεία για τον αυνανισμό. Έμεινα έκπληκτη και αρχικά σκέφτηκα πως αυτό το σημείο ήταν προϊόν της φαντασίας της Walker. Αλλά επειδή μου κίνησε την περιέργεια και έπρεπε να κάνω μια ερευνητική εργασία για το μάθημα γυναικείων σπουδών, έψαξα σε παλιά ιατρικά περιοδικά για αναφορές στην κλειτοριδεκτομή ως θεραπεία για τον αυνανισμό και βρήκα πολύ περισσότερα από ό,τι περίμενα. Κατέληξα, λοιπόν, να γράφω όχι μόνο την εργασία για τη σχολή, αλλά και τη διατριβή μου. Εν τέλει έγραψα το βιβλίο Γυναικεία περιτομή και κλειτοριδεκτομή στις Ηνωμένες Πολιτείες: Η Ιστορία μιας ιατρικής θεραπείας.
MR: Για μένα προσωπικά η καταπολέμηση της κλειτοριδεκτομής είναι μια σημαντική πτυχή του να είσαι φεμινίστρια. Ποιοί είναι οι λόγοι της διάδοσης της κλειτοριδεκτομής στις ΗΠΑ;
SR: Πρώτον, γενικά στις ΗΠΑ η γυναικεία περιτομή όπως εκτελείται από ιατρούς συνεπάγεται την αφαίρεση μέρους της κλειτορίδας, αλλά η ίδια η κλειτορίδα παραμένει. Όταν οι γιατροί εκτελούν κλειτοριδεκτομή, αφαιρούν το εξωτερικό κομμάτι του οργάνου. Η κλειτορίδα είναι ένα εσωτερικό όργανο που εκτείνεται, κάτω από τα χείλη. Οι γιατροί αφαιρούν το εξωτερικό μέρος αυτού του οργάνου όταν εκτελούν κλειτοριδεκτομή.
Δεύτερον, είναι αδύνατο να εξακριβωθεί πόσο συχνά αυτές τις διαδικασίες – από τη στιγμή που είναι τόσο εύκολες και γρήγορες στην εκτέλεσή τους και μπορούν να γίνουν σε ένα ιατρείο – χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία των κοριτσιών και των γυναικών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εξαιτίας αυτού, δεν είμαι σίγουρη πόσο συχνά οι γιατροί χρησιμοποιούσαν τη μια ή την άλλη διαδικασία. Είναι, ωστόσο, εξαιρετικά απίθανο η γυναικεία περιτομή και η κλειτοριδεκτομή να πραγματοποιούνταν στις Ηνωμένες Πολιτείες τόσο συχνά με τον τρόπο που γίνεται εκτός των ΗΠΑ.
Τέλος, προκειμένου να γίνει κατανοητή η χρήση της γυναικείας περιτομής και της κλειτοριδεκτομής στις Ηνωμένες Πολιτείες, πρέπει να έχουμε μια σφαιρική γνώση της ιστορίας σχετικά με το τι θεωρούταν ηθικά και ιατρικά «επιτρεπτή» γυναικεία σεξουαλική συμπεριφορά στις ΗΠΑ. Μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση είναι λίγο πιο κάτω στην τρίτη ερώτηση.
MR: Γιατί είναι σημαντικό να διερευνηθεί το παρελθόν της κλειτοριδεκτομής για να παλέψουνε για ένα καλύτερο μέλλον για τις γυναίκες;
SR: Πιστεύω πως είμαι κάπως προκατειλημμένη επειδή είμαι ιστορικός, και εκτιμώ απεριοριόριστα την ιστορική γνώση, αλλά πιστεύω ακράδανα ότι για να κατανοήσουμε το παρόν και το μέλλον πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα το παρελθόν. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ένα συμβάν, ιδιαίτερα όταν είναι τόσο περίπλοκο, χωρίς να καταλάβουμε τον λόγο που υφίσταται εξαρχής. Γι’ αυτό πρέπει να εξετάσουμε την ιστορία.
Δεν είμαι η πρώτη που μίλησε για αυτές τις πρακτικές από την Αμερικανική ιατρική κοινότητα. Υπήρξαν αρκετοί διανοούμενοι και ακτιβιστές πριν από μένα που ανέφεραν ότι οι Αμερικάνοι γιατροί εκτελούν και τις δυο πρακτικές. Όμως, περιόρισαν τις έρευνες τους 1) στα τέλη του 19ου ή στις αρχές του 20ου αιώνα. 2) Στη θεραπευτική τους χρήση για τον αυνανισμό ή τη νυμφομανεία και 3) πλαισίωσαν τις πρακτικές αυτές ως αποτελέσματα μισογυνισμού, ή, τουλάχιστον, ως αποτέλεσμα της άγνοιας της γυναικείας ανατομίας. Αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, δεν εξηγεί πλήρως τους λόγους που αυτές οι πρακτικές θεωρούνταν θεραπευτικές, ούτε καταδεικνύουν για πόσο καιρό χρησιμοποιήθηκαν ως θεραπευτικά μέσα.
Πρώτον, ορισμένοι γιατροί συνέχισαν να εκτελούν γυναικείες περιτομές ή και κλειτοριδεκτομές ως θεραπεία για τον αυνανισμό και μετά το τέλος του 19ου αιώνα – η τελευταία δημοσιευμένη αναφορά που βρήκα σχετικά με τη χρήση των κλειτοριδεκτομή για τη θεραπεία του αυνανισμού στα κορίτσια ήταν στην δεκαετία του 1960.
Δεύτερον, ο αυνανισμός δεν ήταν η μόνη σεξουαλικά προβληματική συμπεριφορά την οποία οι γιατροί αντιμετωπίζουν με τη γυναικεία περιτομή: οι γιατροί αφαιρούσαν επίσης το επιθήλιο της κλειτορίδας ως θεραπεία για την έλλειψη οργασμού σε ετεροφυλόφιλες έγγαμες γυναίκες. Η πρώτη δημοσιευμένη χρήση της γυναικείας περιτομής για το λόγο αυτό χρονολογείται από τη δεκαετία του 1890, και η γυναικεία περιτομή συνεχίζεται να προσφέρεται και σήμερα ως μέσο για να επιτυγχάνεται οργασμός κατά το διεισδυτικό, ετερόφυλο σεξ. (Σημειώστε ότι χρησιμοποιείται μόνο η γυναικεία περιτομή για να επιτευχθεί ο οργασμός.)
Αλλά πώς γίνεται να χρησιμοποιήθηκε η ίδια πρακτική για δυο ακριβώς αντίθετους λόγους: τη διακοπή του οργασμού κατά τον αυνανισμό αλλά και την ενθάρρυνση του οργασμού κατά τη σεξουυαλική επαφή με τον σύζυγο; Ορισμένοι γιατροί αναγνώρισαν αυτό το παράδοξο. Ο Goodrich Schauffler, ένας γιατρός από το Πόρτλαντ του Όρεγκον, πίστευε στα προτερήματα της γυναικείας περιτομής, σημείωσε ωστόσο ότι η περιτομή των αντρών και των κοριτσιών εκτελείται για να «μειωθεί η ευαισθησία της βαλάνου» ενώ «στην ενήλικη γυναίκα η περιτομή γίνεται για να επιτευχθεί το ακριβώς αντίθετο» με άλλα λόγια, «η περιτομή της κλειτορίδας γινόταν για να αυξήσει την ευαισθησία της γυναίκας στην σεξουαλική επαφή». [1]
Η χρήση της γυναικείας περιτομής βγάζει νόημα εδώ, αν το δούμε ως μια διαδικασία που βασίζεται στην, «επιστημονική πρόθεση» όπως λέει ο Schauffler ή στην επιστημονική γνώση: η χρήση αυτής της μεθόδου βασίστηκε στην ιατρική άποψη ότι η κλειτορίδα είναι σημαντική, αν όχι απαραίτητη για τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η κλειτορίδα θεωρήθηκε ως σεξουαλικά σημαντικό όργανο, αλλά, ορισμένοι γιατροί την θεώρησαν και την αιτία που οι γυναίκες ενεργούν κόντρα στις κοινωνικές προσδοκίες της εποχής.
Κατά τη διάρκεια των 150 χρόνων που εξετάζονται στο βιβλίο μου, η σεξουαλική συμπεριφορά εκτός γάμου θεωρούταν ως αποκλίνουσα, ανώμαλη, και ανθυγιεινή, ιδιαίτερα για τις λευκές γυναίκες της μέσης και ανώτερης τάξης που γεννήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν τα κορίτσια και οι γυναίκες αυνανίζονταν ή δεν είχαν οργασμό με το σύζυγό τους, δεν ενεργούσαν σύμφωνα με το πολιτισμικό σενάριο. Ορισμένοι γιατροί (συνήθως κατόπιν αιτήματος των γονέων ή και των ιδίων, που προφανώς θεωρούσαν τη συμπεριφορά τους προβληματική) αντιμετώπισαν την κατάσταση αφαιρώντας την κλειτορίδα ή μέρος της.
Γνωρίζοντας τη μακρά ιστορία της χρήσης της γυναικείας περιτομής και της κλειτοριδεκτομής στις Ηνωμένες Πολιτείες ως ιατρική θεραπεία που αντικατοπτρίζει αλλά και ενισχύει ένα πολιτισμικά σημαντικό σενάριο, και ενσωματώνοντάς την σε διεθνείς συζητήσεις, μπορούμε να βγάλουμε πιο χρήσιμα συμπεράσματα.
MR: Πιστεύω ότι πρέπει να αντιταχθούμε στην κουλτούρα της κλειτοριδεκτομής για να δείξουμε ότι συνέβη σε πολλές χώρες. Συμφωνείτε με αυτήν την ιδέα;
SR: Νομίζω ότι καταλαβαίνω γιατί το λες αυτό, αλλά πιστεύω ότι αυτό το θέμα είναι υπεραπλουστευμένο, τουλάχιστον στην αμερικανική κοινή γνώμη. Θα πρότεινα έναν ευρύ διάλογο για την κουλτούρα και τους τρόπους που οι διαδικασίες που εμπίπτουν στην κλειτοριδεκτομή υφίστανται σε όλες τις χρονικές περιόδους και σε όλους τους πολιτισμούς. Ελπίζω ότι αυτό θα ανοίξει τον διάλογο που κάποιες πρακτικές θεωρούνται ως κλειτοριδεκτομή ενώ άλλες όχι.
MR: Με ποιούς τρόπους μπορεί να καταπολεμηθεί η κλειτοριδεκτομή σήμερα σε όλον τον κόσμο ξεκινώντας με τους λόγους αυτής της πρακτικής;
SR: Ως ιστορικός δεν πιστεύω ότι έχω τα προσόντα να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Μπορώ μόνο να πω ότι η χρήση της κλειτοριδεκτομής στην διάρκεια της αμερικανικής ιστορίας πρέπει να είναι μέρος της συζήτησης.
MR: Ποια είναι τα σημαντικότερα συμπεράσματα που βγάλατε μέχρι τώρα και τι θα θέλατε να ερευνήσετε στο μέλλον;
SR: Πιστεύω ότι το πιο σημαντικό συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς απο τη δουλειά μου είναι ότι αυτές οι πρακτικές συνέβαιναν και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
[1] Goodrich C. Schauffler, Pediatric Gynecology (Chicago: Year Book, 1942), 50.
– Δείτε το πρωτότυπο άρθρο εδώ: http://www.promosaik.blogspot.hk/2016/03/fgm-in-usa-forgotten-phenomenon.html#sthash.tGnMN7DW.dpuf
Μετάφραση: Χλόη Καπαγιαννίδη
