«Γιατί θωρήσαμε σπουδαίο, ω ψυχή, να εισχωρήσουμε στο υλικό τρανών βιβλίων,
Ν΄απορροφήσουμε βαθιά στα μύχιά μας σκέψεις, έργα εικασίες;
Μα τώρα από σένα σ΄εμένα, πουλί φυλακισμένο, να νιώσω το ευφρόσυνο κελάηδημά σου, τον αγέρα να γεμίζει [..]
Εξίσου σπουδαίο δεν είναι, ω ψυχή;»
Για τον «Ταξιδευτή σκέψεων και χρόνων», τον ποιητή Γουώλτ Γουίτμαν, κείμενο, συγγραφέας, αναγνώστης και κόσμος συναντιούνται στην πράξη της ανάγνωσης, το νόημα της οποίας διευρύνεται ως μια μεταφορά για όλα τα μέρη που τη συναποτελούν. Σε αυτή την ανάγκη και τη δυναμική της διεύρυνσης της αναγνωστικής εμπειρίας, μοιάζει να συγκλίνει η πρακτική που πολλοί αναγνώστες τα τελευταία χρόνια υιοθετούν. Την «απελευθέρωση» των βιβλίων που διαβάζουν, μέσω του Bookcrossing, μιας διαδικτυακής κοινότητας που σπάει τα σύνορα της ανάγνωσης! Τα βιβλία «αυτονομούνται», σε ένα ταξίδι, από αναγνώστη σε αναγνώστη, από ένα μέρος σε άλλη πόλη / χώρα. Η ιδέα είναι απλή όπως άλλωστε όλες οι καινοτόμες ιδέες. Αντί τα βιβλία που αγοράζουμε να σκονίζονται στα ράφια των βιβλιοθηκών μας, τα καταχωρούμε με ένα μοναδιαίο αριθμό (BCID) στο site του bookcrossing και τα αφήνουμε σε ένα δημόσιο χώρο. Πού; Οπουδήποτε ένας/μια εφευρετικός/ή bookcrosser μπορεί να σκεφτεί: παγκάκι, σταθμό λεωφορείων, κατάστρωμα καραβιού.. ιδέες να΄χουμε! Η επιδίωξη είναι να «συναντήσουμε» ως περαστικοί το βιβλίο και να θελήσουμε να το «γνωρίσουμε». Διαβάζοντας τις απλές οδηγίες που το συνοδεύουν, μπορούμε να εισάγουμε τον κωδικό (BCID) – που βρίσκεται γραμμένος στο βιβλίο- στο site και να δούμε σχόλια προηγούμενων αναγνωστών, δηλώνοντας ταυτόχρονα που το βρήκαμε. Μπορούμε επίσης να γράψουμε τις σκέψεις μας αφού το διαβάσουμε και να το αφήσουμε με τη σειρά μας, να συνεχίσει το ταξίδι του. Έτσι, τα βιβλία κάνουν αισθητή την παρουσία τους, απροσδόκητα δίπλα μας, ως αυτούσιοι ζωτικοί χώροι πνεύματος . Μας καλούν να αλληλεπιδράσουμε μεταξύ μας, καταργώντας τις αποστάσεις και τα σύνορα. Οι bookcrossers με αυτή την πρακτική, αποδεσμεύουν τα βιβλία από το βάρος ενός χρηστικού αντικειμένου που η μοίρα του είναι αυτή της συσσώρευσης σε βιβλιοθήκες. Η μεταφορά είναι προφανής. O κόσμος και ο εαυτός είναι τα βιβλία προς αποκρυπτογράφηση. Είναι η ψυχή του κάθε βιβλίου, το «πέταγμα» του -από /και -προς και όχι το ίδιο το βιβλίο ως αντικείμενο που ορίζει την πράξη της ανάγνωσης. Με αυτή την άτυπη βιβλιοδρομία, καταλύεται η έννοια του στενού χωροχρόνου. Οι αναγνώστες γινόμαστε κρίκοι μιας αλυσίδας προαγωγής αισθήματος κοινωνικής προσφοράς και ανταλλαγής.
Τα βιβλία δεν είναι στατικά αν και ξεγελούν ως αντικείμενα που καταλαμβάνουν τις βιβλιοθήκες. Σαν ανοίγει ο αναγνώστης ένα βιβλίο είναι σαν ένα σμήνος πουλιών να ανοίγει τα φτερά του και υπάρχουν κι εκείνες οι ακριβές στιγμές που ακόμη κι όταν κλείσει το βιβλίο, το πέταγμα να συνεχίζεται και τίποτα πια να μην είναι το ίδιο. «Στην έντυπη μορφή της η σκέψη γίνεται πιο αιώνια παρά ποτέ. Πετάει γίνεται άπιαστη, ακατάλυτη. Αναμιγνύεται με τον αέρα[…] ..γίνεται σμήνος πουλιών, σκορπάει στους τέσσερις ανέμους και καταλαμβάνει σε μία στιγμή όλα τα σημεία του αέρα και του χώρου», έγραφε ο Βίκτωρ Ουγκώ.
Η ανάγνωση από μόνη της είναι μια πράξη επαναστατική. Απαιτεί τόλμη και έμπνευση όχι μόνο από τον/την συγγραφέα αλλά και από τον/την αναγνώστη/τρια. Η πρόκληση είναι να απαγκιστρωθούμε από την παγίδα του «μηχανικού αναγνώστη» που τόσο γλαφυρά περιέγραψε η Edith Wharton στο δοκίμιο της “Η διαστροφή της Ανάγνωσης”. Επισήμανε τον κίνδυνο τα βιβλία να αποδυναμώνονται σε μια συσσωρευτική λογική και να μοιάζουν ως «απολιθώματα που ο γεωλόγος τους κολλάει ταμπελίτσα και τα αποθηκεύει [..] ή μάλλον με φυλακισμένους που καταδικάστηκαν σε ισόβια απομόνωση». Το ό,τι το ποτάμι της ανάγνωσης έχει περάσει πάνω από τον αναγνώστη, γίνεται φανερό από την γονιμότητά του αναγνώστη και όχι από τη συσσώρευση των βιβλίων που διάβασε, σημείωνε η μυθιστοριογράφος M. Edgeworth.
Οι εμνευστές του Bookcrossing απελευθερώνοντας τα βιβλία από τις υλικές διαστάσεις του πόσο χώρο πιάνουν στα ράφια των βιβλιοθηκών και κατ΄επέκταση και μέσα στο κεφάλι κάθε αναγνώστη, επισημαίνουν συμβολικά, τον «αέρα» που χρειάζεται για να επεκταθεί κάθε κλειστή θεώρηση του τι είναι βιβλίο και πως λειτουργεί.
Ενάντια σε κάθε ωφελιμιστική προοπτική ο Ίταλο Καλβίνο μας υπενθυμίζει ότι τα βιβλία διαβάζονται, μοναχά για την επιθυμία να γνωρίσουμε και να γνωριστούμε, για τη ευχαρίστηση ενός ταξιδιού μαζί τους.
Με το bookcrossing λοιπόν τα βιβλία και κυριολεκτικά ταξιδεύουν. Ταξιδεύουν για να βρουν άλλους αναγνώστες μα στην ουσία ταξιδεύουν υπηρετώντας την ιδέα των «Αόρατων πόλεων» του Ι. Καλβίνο: «Ταξιδεύεις για να ξαναζήσεις το παρελθόν σου;» ήταν στο σημείο εκείνο η ερώτηση του Χαν, ερώτηση που θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής: «Ταξιδεύεις για να ξαναβρείς το μέλλον σου;» .
Αναλυτικές οδηγίες για το bookcrossing θα βρείτε στον ταξιδιωτικό οδηγό του bookcrossing καθώς και στους εξής ιστότοπους:
www.bookcrossing.com/forum/28
www.bookcrossers.gr
