«Όταν φτάσαμε στη Λέσβο, ένα λεωφορείο μας πήγε στον καταυλισμό (Καρά Τεπέ). Μείναμε μια νύχτα στον καταυλισμό και την επόμενη μέρα πήγαμε σε έναν άλλο καταυλισμό (Μόρια) να πάρουμε τα χαρτιά μας. Κανείς δεν μας είπε ότι τα βόρεια σύνορα ήταν κλειστά, κανείς δεν μας εξήγησε για το άσυλο […] Το μόνο που μας είπαν ήταν ότι ένα λεωφορείο θα ερχόταν να μας πάει στον καταυλισμό… Όταν φτάσαμε στο λιμάνι [Πειραιάς], κάποιοι αξιωματούχοι μας είπαν για ένα κέντρο στην Αθήνα. Αλλά δεν θέλουμε να πάμε εκεί καθώς φοβόμαστε ότι είναι κλειστό και ότι θα είμαστε κρατούμενοι.»

Την χαρακτηριστική αυτή αφήγηση ενός Αφγανού άντρα και της οκτώ μηνών εγκύου συζύγου του από την Πλατεία Βικτωρίας, βρίσκουμε στην πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας. Απηχεί τον φόβο μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε αυτοσχέδιους καταυλισμούς μπροστά στην μετακίνησή τους στα κέντρα υποδοχής, που ανοίγουν το ένα μετά το άλλο τους τελευταίους δύο μήνες στην ενδοχώρα. Απηχεί και την έλλειψη παροχής σωστής πληροφορίας προς το κύμα των ανθρώπων που αναζητούν καταφύγιο στη χώρα μας.

Περισσότεροι από 53.500 άνθρωποι παραμένουν εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα από τις αρχές Μάρτη όταν οι Βαλκανικές χώρες έκλεισαν τα σύνορά τους. Ως τώρα, η Ελληνική κυβέρνηση δεν έχει άλλο μηχανισμό εγκατάστασης των ανθρώπων αυτών στη χώρα από αυτά τα κέντρα, ορισμένα από τα οποία είναι κλειστά, ειδικά όσα φιλοξενούν ανθρώπους που έχουν έρθει μετά την 20η Μαρτίου στην Ελλάδα. Ο φόβος απέλασης, χωρίς την τήρηση των διαδικασιών που προβλέπονται από τις διεθνείς συνθήκες, έχει γιγαντωθεί.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Ύπατη Αρμοστεία, από την ημέρα εφαρμογής της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας έχουν φτάσει στα ελληνικά νησιά 6.926 άτομα, ενώ με την έναρξη των επαναπροωθήσεων 326 άτομα επέστρεψαν στην Τουρκία την τελευταία εβδομάδα και την ίδια στιγμή καταγράφηκαν 1.772 νέες αφίξεις.

Ωστόσο, διαπιστώνεται σαφής έλλειψη αξιολόγησης της υλοποίησης της συμφωνίας μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας καθώς και σοβαρή έλλειψη ουσιαστικής ενημέρωσης για το μέγεθος και την αποτελεσματικότητα της εμπλοκής της Frontex και του ΝΑΤΟ στη διαδικασία. Η έλλειψη ενημέρωσης απηχεί και την έλλειψη διαφάνειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που παρατηρείται γενικότερα και σε πολλά άλλα ζητήματα. Το τραγικότερο όλων όμως είναι ότι οι απέλπιδες προσπάθεις της ΕΕ να κρατήσει μακριά το προσφυγικό κύμα όχι μόνο είναι αναποτελεσματικές αλλά είναι και μοιραίες. Οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να αναζητούν καταφύγιο, αλλάζοντας τις διαδρομές τους, πληρώνοντας περισσότερα χρήματα και αρκετοί από αυτούς (πλέον μαζικά) θα οδηγηθούν στο θάνατο, όπως έγινε πρόσφατα με το μεγάλο ναυάγιο στα ανοικτά της Ιταλίας, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους 150 άνθρωποι ενώ άλλοι 400 αγνοούνται.

 

Η υπομονή εξαντλείται
Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή παγιδευμένοι είτε στα νησιά είτε σε άλλα σημεία της ενδοχώρας, δεν έχουν σαφή εικόνα σχετικά με την διαδικασία ασύλου, τις συνθήκες υποδοχής και τις πρακτικές κράτησης ενώ οι ίδιοι μαρτυρούν συνεχή εμπόδια για την πρόσβαση τους στη διαδικασία ασύλου. Συγκεκριμένα, υπάρχουν δυσλειτουργίες στη διαδικασία καταγραφής αλλά και αίτησης ασύλου. Για παράδειγμα, δεν λειτουργεί ακόμη και η διαδικτυακή εφαρμογή skype, η οποία αρχικά από απλό μέσο διευκόλυνσης μετατράπηκε στο κύριο μέσο για την κατάθεση αίτησης ασύλου λόγω αδυναμίας διαχείρισης του όγκου των περιπτώσεων.

Ακόμη, η έλλειψη προσωπικού και τεχνικής υποστήριξης της ελληνικής υπηρεσίας Ασύλου δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερη ανασφάλεια στους πρόσφυγες συμπεριλαμβανομένων των νέων κινδύνων που αντιμετωπίζουν για κράτηση που απορρέουν από την ιθαγένεια, το προφίλ τους και άλλους παράγοντες.

 

Το Ελληνικό Συμβούλιο Προσφύγων για την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας στην Ελλάδα
Μια από τις σημαντικότερες οργανώσεις νομικής υποστήριξης στους πρόσφυγες στην Ελλάδα, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) αξιολόγησε αρνητικά το νέο νομοθέτημα για το προσφυγικό (Ν.4375/2016).

Σύμφωνα με την κριτική που έχει δημοσιεύσει, ο νόμος αυτός προάγει την συστηματική επιβολή του «περιορισμού της ελευθερίας» και την θεσμοθέτηση σειράς παρεκκλίσεων από την διαδικασία Ασύλου οι οποίες υπονομεύουν την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων των προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας.

Ως συνέπεια των παραπάνω παρατηρούνται

α) δυνατότητα καταγραφής και εξέτασης αιτήματος διεθνούς προστασίας από προσωπικό που δεν ανήκει στην Υπηρεσία Ασύλου,

β) η εξαιρετικά συντετμημένη διαδικασία και

γ) ο περιορισμός του δικαιώματος αυτοπρόσωπης εμφάνισης του αιτούντα διεθνούς προστασίας.

Ακόμη, στα αρνητικά προστίθενται η τροποποίηση διάταξης του ΠΔ 113/ 2013 που αφορά τον χαρακτηρισμό μιας χώρας ως «πρώτης χώρας ασύλου» ενσωματώνοντας τα ελάχιστα όρια προστασίας της Οδηγίας 2013/32/ΕΕ και η μη διασφάλιση του δικαιώματος παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής. Τέλος, ιδιαίτερα σοβαρή είναι η δυνατότητα μετατροπής που δίνεται των προσωρινών χώρων φιλοξενίας σε κέντρα κράτησης, ενώ, για μια ακόμη φορά, ο νομοθέτης δεν προβαίνει σε ρητή απαγόρευση της κράτησης ασυνόδευτων παιδιών.

 

Η χριστιανική ηγεσία στη Λέσβο
Πολλά γράφτηκαν για την επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο στη Λέσβο. Μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης υποδέχθηκε θερμά αυτή την σπάνια στις μέρες μας σύγκλιση θρησκευτικών ηγετών. Συγχρόνως, αυτόπτες μάρτυρες κατήγγειλαν δραστηριότητες «σκούπα» στο λιμάνι ενόψει της άφιξης των επισήμων και υπογράμμισαν την ανάγκη για ενεργότερο ρόλο των χριστιανικών εκκλησιών στην προσφυγική κρίση.

 

Συνεχίζονται οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης

Ταυτόχρονα, οι αλληλέγγυοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών διστάζουν μπροστά στο φόβο «εργαλειοποίησής» τους από την ΕΕ ή από κινήσεις απέλασης και επιστροφής που πραγματοποιεί η ελληνική κυβέρνηση δεδομένων όλων των παραπάνω αντιφάσεων και δυσλειτουργιών της ασκούμενης πολιτικής. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα των Γιατρών χωρίς Σύνορα που παραθέτουν 9 λόγους εξηγώντας γιατί αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας εντός των κλειστών πλέον κέντρων υποδοχής των νησιών.

Παρόλ’ αυτά, οι δράσεις αλληλεγγύης του πληθυσμού αλλά και των ΜΚΟ συνεχίζονται, επεκτείνονται σε πιο εξειδικευμένα θέματα ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αποκτούν και νέες εκφράσεις. Συγκίνηση προκάλεσε η προσπάθεια των μαθητών του 1ου ΕΠΑΛ και 1ου Ε.Κ. Άργους να γυρίσουν μια μικρού μήκους ταινία για την προσφυγιά με τίτλο “Το Χρέος”. Δεκαέξι λεπτά αφιερωμένα στους πρόσφυγες και στους εθελοντές, που βοήθησαν και βοηθούν τους ξεριζωμένους συνανθρώπους μας. Το ντοκιμαντέρ αφιερώθηκε στη μνήμη του Παπά Στρατή από τη Λέσβο που δίδαξε σε όλους την αγάπη.

Την περασμένη Κυριακή στην Αθήνα, έγινε άλλη μία μαζική συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης στο Σύνταγμα ενώ ολοένα πυκνώνουν πιο προσωπικές δράσεις, όπως, για παράδειγμα, οι περιπτώσεις πολιτών που ανοίγουν τα σπίτια τους σε πρόσφυγες για να πλυθούν, να φάνε και να περάσουν μερικές ανθρώπινες βραδιές με ζεστό φαγητό και κουβέντα.