Ο Ιρανός σκηνοθέτης Morteza Jafari είναι πρόσφυγας και μένει στη Θεσσαλονίκη εδώ και οκτώ χρόνια. Με σπουδές σκηνοθεσίας στην Τεχεράνη, έχει στο ενεργητικό του πάνω από 40 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, κυρίως ντοκιμαντέρ, για την δημόσια Ιρανική τηλεόραση. Μία από αυτές ήταν η αφορμή να έρθει αντιμέτωπος με το καθεστώς της χώρας του το οποίο είχε ήδη δολοφονήσει τον αδελφό του και σήμανε το δικό του προσφυγικό ταξίδι.
Όταν γνωριστήκαμε το 2014, ολοκλήρωνε την ταινία ντοκιμαντέρ «Dreaming of Democracy» («Ονειρευόμενοι τη Δημοκρατία»), ακολουθώντας έξι μετανάστες που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Είχε προηγηθεί το «West Dream» («Δυτικό Όνειρο»), η ιστορία δύο γονιών από το Ιράν που έχασαν την 16χρονη και 19χρονη κόρη τους στα παγωμένα νερά του Έβρου. Το ποτάμι αυτό είχε περάσει και ο Μορτεζά οκτώ χρόνια πριν για να φτάσει στην Ελλάδα. Η κάμερά του συνέχισε να καταγράφει εικόνες από το τεράστιο προσφυγικό κύμα που φτάνει στη χώρα τα τελευταία δύο χρόνια.
Η τελευταία του ταινία «Dreaming of Life» («Ονειρευόμενοι τη Ζωή») παίζεται στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και αποτυπώνει την πορεία των προσφύγων στην Ελλάδα.
Τι θα ήθελες να πετύχεις με την προβολή του «Dreaming of Life»;
«Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να ακούσει ο κόσμος τις μαρτυρίες των προσφύγων, να δει το δράμα τους όπως το είδα και εγώ. Να μπορεί κάποιος να καταλάβει 10 χρόνια αργότερα τι πέρασαν οι άνθρωποι αυτοί που ήρθαν στην Ελλάδα και τι αντιμετώπισαν στη συνέχεια. Η ταινία είναι βασισμένη στη δική τους φωνή, στην ουσία καταγράφαμε ό,τι βλέπαμε, δεν υπήρξε σενάριο, αφήσαμε τον κόσμο να οδηγήσει την ταινία».
Τι σε οδήγησε να κάνεις την τρίτη σου ταινία για τους πρόσφυγες;
«Από τότε που ήρθα μέσω του Έβρου στην Ελλάδα ήθελα να κάνω αυτή την ταινία, το πώς φτάνει κανείς εδώ και τι αντιμετωπίζει σε αυτή την πορεία. Δεν έχει να κάνει μόνο με τους αριθμούς των ανθρώπων που έρχονται τώρα. Ήθελα να δείξω ότι οι δυσκολίες των προσφύγων δεν τελειώνουν με το που έρχονται στην Ελλάδα, γι’ αυτό αποφάσισα να τους ακολουθήσω μέχρι την Ειδομένη. Πιστεύω ότι πολλοί λίγοι έχουν καταλάβει τους λόγους που οδηγούν τους πρόσφυγες σε ένα τέτοιο ταξίδι. Και, δεν σου κρύβω ότι έχω κουραστεί αλλά δεν μπορώ να κάνω πίσω όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα».
Κουράστηκες λόγω του προσωπικού σου βιώματος;
«Ναι, είναι επίπονο θέμα. Παρόλο που είμαι ο ίδιος πρόσφυγας, ακόμη μερικοί με αντιμετωπίζουν σα μετανάστη. Δεν είναι ξεκάθαρο για πολύ κόσμο. Πιστεύουν ότι αν δεν υπάρχει πόλεμος δεν είσαι πρόσφυγας. Το έχω ακούσει ακόμη και από Δικαστικό, τι να περιμένει κανείς τότε από τους απλούς πολίτες!»
Ποια είναι η δική σου εμπειρία ως πρόσφυγας στην Ελλάδα;
«Την πρώτη φορά έφτασα στη Σάμο αλλά μας έπιασαν και μας έστειλαν πίσω στην Τουρκία. Έπειτα πέρασα από τον Έβρο. Αρχικά πήγα στην Αθήνα αλλά δεν μου άρεσε καθόλου. Στην αρχή δυσκολεύτηκα πολύ. Δε γνώριζα τη γλώσσα, δεν υπήρχε κάποιος να με βοηθήσει. Ήρθα στη Θεσσαλονίκη και γνώρισα ανθρώπους από το Στέκι Μεταναστών και από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (GCR), που με βοήθησαν και κατάφερα να πάρω άσυλο. Πλέον έχω καλούς φίλους και θέλω να μείνω εδώ και να προσφέρω όπως μπορώ μέσ’ από το επάγγελμά μου».
Χθες, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν να προωθούνται και πάλι πρόσφυγες και μετανάστες στην Τουρκία. Τι σκέφτεσαι γι’ αυτό;
«Θα είναι δύσκολο για τους ανθρώπους που έχουν όνειρα να τους στέλνουν πίσω. Προσωπικά δεν θα μπορούσα να ζήσω στην Τουρκία, θα είχα συνεχώς τον φόβο ότι θα με πιάσουν και θα με στείλουν πίσω στο Ιράν. Δεν πιστεύω ότι τα δικαιώματα των ανθρώπων προστατεύονται αρκετά εκεί, το είδα και με τους διακινητές γυρίζοντας την ταινία, φτάσαμε πολύ κοντά στις ακτές τους…».
Είσαι αισιόδοξος μετά από τη χθεσινή συμφωνία για το προσφυγικό;
«Πιστεύω ότι όλο το 2015 έγιναν λάθη από την Ευρώπη, άφησαν τους διακινητές να κάνουν εμπόριο τις ζωές των ανθρώπων. Θα έπρεπε να φροντίσουν για νόμιμες οδούς διέλευσης, μπορούσαν αλλά δεν το έκαναν. Τώρα τα πράγματα έχουν γίνει πολύ δύσκολα. Από την αρχή έπρεπε να γίνει ένα πρόγραμμα μετεγκατάστασης με ασφάλεια. Και πρέπει να ακουστούν τα προβλήματα των ανθρώπων και όχι να τους διαχωρίζουμε με βάση τη χώρα προέλευσης. Δεν είναι μόνο ο πόλεμος το κριτήριο, υπάρχουν τόσα άλλα ζητήματα… Ελπίζω να ζήσω τη στιγμή που θα είμαστε όλοι ίσοι πέρα από εθνικότητες και δεν θα ασκείται εξουσία στο διαφορετικό».
Ετοιμάζεις κάποια άλλη ταινία για τη συνέχεια;
«Ελπίζω να μπορέσω να πάω στη Συρία, να συνεχίσω την καταγραφή εκεί, γιατί είναι πολύ σημαντικό. Έχω και υλικό για μια ταινία σχετικά με το Gay Pride της Θεσσαλονίκης που θα ολοκληρώσω στο μέλλον».
Το Ντοκιμαντέρ «Dreaming of Life», του Μορτεζά Τζαφαρί, προβάλλεται ξανά την Κυριακή 20/3 στις 5:30 το απόγευμα, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας (Ολύμπιον).
