H 13η ημέρα του Φεβρουαρίου, έχει καθιερωθεί  από την UNESCO ως Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου, καθώς 13 Φλεβάρη του 1946, πρωτολειτούργησε το ραδιόφωνο του ΟΗΕ. Είναι σαν να υπερίπταται στα ερτζιανά σήμερα, «η αθάνατη και ερωτική μορφή του Λαχειοπώλη του Ουρανού», όπως τον είχε οραματιστεί ο Μάνος Χατζιδάκις. Ενσαρκωμένος στα  ραδιοφωνικά σχόλια του, στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, επιμένει ακόμη να εκμαιεύει την ποιητική συνείδησή μας, τη μόνη αδιάφθορη και ελεύθερη κατά τον συνθέτη.

Τα ραδιοφωνικά σχόλια του Τρίτου του Μάνου Χατζιδάκι, υπήρξαν «ποιητική σπουδή για την ελευθερία..μια ελευθερία – υπόλειμμα» όπως ο ίδιος σημείωνε «που ακόμα μετά βίας συντηρείται στον καιρό μας». Με ένα στόμα  «κρατήρα», προσέφερε σπάταλα στους ακροατές του τους «ακριβούς οραματισμούς» του.

Μεταξύ των σκοπών της Παγκόσμιας Ημέρας Ραδιοφώνου είναι και η προώθηση της ελευθερίας της έκφρασης στα ερτζιανά, καθώς και η έμφαση στη δύναμη του ραδιοφώνου να συντονίζει τον κόσμο στην συχνότητα της ειρήνης και της συνύπαρξης  διαφορετικών πολιτισμών και ιδεών.

Έχει σημασία το πώς σημειώνει  ο ίδιος ο Μ. Χατζιδάκις την παύση του Τρίτου Προγράμματος τότε: «Ενορχηστρωμένη λασπολογία, «αγανακτισμένοι ακροατές», μηνύσεις και ένας υφυπουργός πιεζόμενος από την Κοινή, κοινότατη Γνώμη. Το Τρίτο σταμάτησε τη λειτουργία του, σταμάτησαν και τα «Σχόλια». Για μιαν ακόμη φορά η ποιητική συνείδηση και η έκφρασή της καταδιώχτηκε και εξαναγκάστηκε στη σιωπή».

Η έκδοση του βιβλίου «Τα σχόλια του Τρίτου – Μάνος Χατζιδάκις», που κυκλοφόρησε το 1980 από τις εκδόσεις Εξάντας, ήταν κατά  τον ίδιο τον συνθέτη «επιβεβλημένη για να μην ξεχνάμε την αθλιότητα και τις οδυνηρές αλήθειες του καιρού μας και του τόπου μας».

«Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος , πάει να πει ότι του μοιάζει. Κι η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι , να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά[…] Η υποταγή ή ο εθισμός σε μια τέτοια συνύπαρξη, ή συνδιαλλαγή, δεν προκαλεί τον κίνδυνο της αφομοίωσης ή της λήθης, του πως πρέπει, του πως οφείλουμε να σκεφτόμαστε, να πράττουμε, να μιλάμε; Αναμφισβήτητα αρχίσαμε να το ανεχόμαστε[…]Πως θ΄ αντιδράσουμε και πως δε θα συμβιβαστούμε με το τέρας;».

Το ερώτημα το είχε εκφέρει ο συνθέτης το 1978 και μένει αναπάντητο μέχρι σήμερα. Σε μια χρονική στιγμή που η μορφή του τέρατος ισχυροποιείται μέσα από την αδυναμία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να εξανθρωπίσουν την πολιτική, εμμένοντας σε ανελέητες πρακτικές «διαχείρισης» της ζωής και της ελευθερίας του ανθρώπου.

Ιδιαίτερα επίκαιρο, το  σχόλιο του Τρίτου που εκφώνησε ο Μάνος Χατζιδάκις το καλοκαίρι του 1979:

«Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάπειο η ένταξή μας, μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά[..] φυσικά δεν μετάδωσαν την συνέντευξή μου […]

Τι συνθέτει την Ελλάδα του σήμερα; [..] Μια καλοζωία που βασίζεται περισσότερο στη νευρωνική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θα λεγα, «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες»[…] Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημοσίου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Ελλείψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, που τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν. Τέλος: Ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός, που έχει τις ρίζες του στην ανελεύθερη καταγωγή μας και που η εκμετάλλευσή του απ΄ όλους μας για ευτελείς σκοπούς, τον έχει ήδη καταστήσει ανυπόληπτον […]

Νιώθετε Έλληνας ή Ευρωπαίος; Τι ερώτημα, σκέφτομαι. Και βέβαια το απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος , αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.

Σας  ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγένεια; [..] Αν με εξουθενώσετε, όχι. Ή τουλάχιστον θα μ΄ ενδιαφέρει όσο ενδιαφέρει ένα φυλακισμένο στο Άουσβιτς αν είναι απόγονος του Μεγαλέξαντρου ή του μεγάλου Τσέγκινς Χάν. Αν πάλι μείνω ελεύθερος η ελληνική μου ιθαγένεια θα ‘ναι μια πραγματικότητα που δεν θα ‘μαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θα ‘ναι συνυφασμένη με τη γλώσσα και την προσωπική μου ιστορία. Το μόνο που μπορώ να ελπίζω είναι να γίνει μια αλήθεια και για σας.

Ποιοί θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη; Κι απάντησα: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η άγια κι αποστολική οικογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάιν.

Το ραδιοφωνικό αυτό σχόλιο του Μάνoυ Χατζιδάκι, αν ακουγόταν σήμερα στην αίθουσα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ίσως να πρόσδιδε μιαν κάποια αμηχανία στις «ανατάσεις μόνο των χειρών και των δαχτύλων, έναντι αυτών που συνεχίζουν να ονειρεύονται τις  έννοιες αδικία, διεκδικήσεις, απεργία, σαν έννοιες ανεξέλεγκτες και ιερές. Σαν έννοιες που απαιτούνε συμπαράσταση και προστασία».

———————-

Μικρή επεξήγηση για τον τίτλο: Η «Μυθολογία»  είναι συλλογή ποιημάτων του Μάνου Χατζιδάκη (1966) που μελοποιήθηκαν από τον Νότη Μαυρουδή στον δίσκο του «Παιδί της Γης», με ερμηνευτές την Αρλέτα, τον Ηλία Λιούγκο και τον ίδιο τον Μ. Χατζιδάκη σε ένα τραγούδι.