Αρχές του νέου έτους η κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί το δύσκολο ζήτημα του ασφαλιστικού και να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της στους Θεσμούς, όπως αυτές προκύπτουν από το 3o Μνημόνιο. Όλα δείχνουν ότι οι διαβουλεύσεις εντός και εκτός Κοινοβουλίου θα είναι έντονες. Οι όποιες ρυθμίσεις ή αλλαγές θα φέρουν κραδασμούς και γιατί θα επηρεάσουν κεκτημένα και γιατί γίνονται με το μαχαίρι στο λαιμό και γιατί καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε από τα πρώτα αυτό το ζήτημα τη στιγμή που δεν γίνεται πουθενά σοβαρή συζήτηση για ανάπτυξη, για μείωση της ανεργίας, για σοβαρή μείωση των εξοπλιστικών δαπανών. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Γνωρίζουμε ότι, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), οι δαπάνες για τις δημόσιες συντάξεις ανέρχονται περίπου στο 15% του ΑΕΠ στην Ελλάδα σε σύγκριση με το 7,9% του μέσου όρου δαπανών στις χώρες του ΟΟΣΑ. Θεωρούμε ότι οι αριθμοί παίζουν μεγάλο ρόλο και η αξιολόγηση τέτοιας μορφής νομοθετημάτων θα πρέπει να γίνεται και υπό το πρίσμα όλων των επίσημων καταγραφών και στατιστικών στοιχείων δεδομένου ότι τέτοια στοιχεία μπορούν να καταδείξουν τις όποιες αστοχίες των συστημάτων κατά τα προηγούμενα χρόνια -εν προκειμένω του Ασφαλιστικού συστήματος της χώρας- και να επιτρέψουν την όποια βελτιωτική παρέμβαση εάν βέβαια η πολιτική βούληση είναι ισχυρή.

Με βάση λοιπόν τα τελευταία αναρτημένα στοιχεία του ηλεκτρονικού συστήματος ΗΛΙΟΣ[1] ο αριθμός των συνταξιούχων της χώρας ανέρχεται σε 2.663.345 ενώ το μηνιαίο ποσό που καταβλήθηκε ανήλθε σε 2.378.208.325€ με το μέσο όρο εισοδήματος από σύνταξη να διαμορφώνεται στο ποσό των 893€ και με την μερίδα του λέοντος να καταλαμβάνουν οι συντάξεις γήρατος σε ποσοστό 74%. Άλλες κατηγορίες συντάξεων είναι αυτές λόγω χηρείας, αναπηρίας, υπερήλικων ΟΓΑ, κλπ. Παρατηρούμε ότι έχουμε 6.490 περισσότερους συνταξιούχους (άτομα) τον Ιούλιο του 2015 σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2014[2] αλλά και μια μείωση του εισοδήματος κατά 50€ στον μέσο όρο (με τα ποσά αυτά να είναι πάντα προ φόρου και κρατήσεων υγειονομικής περίθαλψης). Επιπροσθέτως, το πλήθος των νέων συντάξεων κατά τον Ιούλιο 2015 ανά ασφαλιστικό φορέα κατανέμονται ως εξής: 6.056 άτομα στο ΙΚΑ (και συγχωνευόμενους φορείς), 2.017 άτομα στο Δημόσιο, 808 άτομα στον ΟΑΕΕ, 668 άτομα στον ΟΓΑ, 420 άτομα στο ΕΤΕΑ, 201 άτομα στο ΝΑΤ και 30 άτομα στους υπόλοιπους ασφαλιστικούς φορείς.

Στο σύνολο αυτό, το 72% αφορά άτομα άνω των 66 ετών με τον μέσο όρο σύνταξης να κυμαίνεται από 688 έως 1000 ευρώ μηνιαίως ενώ το 4,22% αφορά σε κάτω των 50 ετών δικαιούχους (λόγω ορφάνιας, χηρείας ή αναπηρίας ως επί το πλείστον). Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην κατηγορία συνταξιούχων 51-65 ετών οι οποίοι ανέρχονται σε ποσοστό περίπου 23% ως προς το σύνολο συνταξιούχων (σταθερό ως ποσοστό στην διετία αν και μειώθηκε ως προς τους απόλυτους αριθμούς) και των οποίων ο μέσος όρος σύνταξης κυμαίνεται από 946 έως 1.125 ευρώ ενώ δεν δίνονται στοιχεία για το πώς διαμοιράζεται το ποσοστό αυτό ανά ασφαλιστικό φορέα. Εξ αυτών κατανοούμε ότι στην κατηγορία 50-65 ετών αποτυπώνεται η πρώτη αστοχία του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας, οι πολιτικές ευθύνες κατά τα προηγούμενα χρόνια ενώ οι διατυπωμένες κατηγορίες για ύπαρξη πελατειακών σχέσεων μεταξύ κυβερνήσεων και συγκεκριμένων ομάδων εργαζομένων για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις (μέσω των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων) εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης δείχνουν να έχουν βάση.

Τον Ιούλιο του 2015 πληρώθηκαν συνολικά 4.564.104 συντάξεις, από τις οποίες οι 2.914.505 ήταν κύριες και οι 1.649.599 επικουρικές. Αναλυτικότερα, από τους 2.663.345 συνταξιούχους, το 48% των συνταξιούχων (1.287.637 άτομα) παίρνει μια σύνταξη, το 51,45% παίρνει από 2 έως 5 συντάξεις ενώ το υπόλοιπο περίπου 0,5% παίρνει από 6 έως και 10 συντάξεις. Η πρόθεση επομένως της κυβέρνησης για έναν ενιαίο ασφαλιστικό φορέα μοιάζει να είναι στη σωστή κατεύθυνση αφού θα μπορέσει να ελέγξει καλύτερα τόσο το λειτουργικό κόστος του συστήματος όσο και την ισοβαρή κατανομή μνημονιακών επιπτώσεων στις συντάξεις μειώνοντας το χάσμα μεταξύ των δικαιούχων. Το συνολικό ποσό δε που κατέβαλλαν τα ταμεία σε συντάξεις -προ φόρου και μετά τις κρατήσεις υγειονομικής περίθαλψης και τις μνημονιακές κρατήσεις μη συμπεριλαμβανομένου του ΕΚΑΣ- ανέρχεται σε 2.219.397.908,99 €. Εξ αυτού του ποσού, το 85% αφορά σε κύρια σύνταξη ενώ το 15% σε επικουρικές. Επίσης 29% δικαιούχων προνοιακών επιδομάτων αφορά σε δικαιούχους οι οποίοι παράλληλα λαμβάνουν και συντάξεις.

Περαιτέρω ανάλυση των 4.564.104 πλήθους συντάξεων που καταβλήθηκαν κατά τον μήνα Ιούλιο του 2015 ανά ασφαλιστικό φορέα μας δίνει εικόνα του όγκου αλλά το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στους κυρίαρχους ασφαλιστικούς φορείς αφού βλέπουμε ότι από αυτό το ποσό των 2.219.397.908,99€ το:
26,8% (1.224.873 συντάξεις) αφορούσε το ΙΚΑ με μέσο όρο σύνταξης στα 720€,
10,4% (474.162 συντάξεις) αφορούσε το Δημόσιο με μέσο όρο σύνταξης στα 1.030€,
15% (688.842 συντάξεις) αφορούσε τον ΟΓΑ με μέσο όρο σύνταξης στα 432€
8% (369.256 συντάξεις) αφορούσε τον ΟΑΕΕ με μέσο όρο σύνταξης στα 753€
2,5% (111.610 συντάξεις) αφορούσε το ΝΑΤ με μέσο όρο σύνταξης στα 688€ και
1,9% (86.526 συντάξεις) αφορούσε το ΕΤΑΑ (ΤΣΑΥ, ΤΣΜΕΔΕ, κλπ) με μέσο όρο σύνταξης στα 847€

 
Με βάση και τα παραπάνω στοιχεία, ο δημόσιος διάλογος όσο και η πολιτική αντιπαράθεση που κορυφώνονται τις ημέρες αυτές για το εν λόγω νομοθέτημα θα πρέπει να απαντάνε σε μερικά καίρια ερωτήματα. Ενδεικτικά καταγράφουμε ορισμένα εξ αυτών που απασχολούν τόσο τον εργαζόμενο όσο και τον συνταξιούχο του σήμερα:

  • 10% συντάξεις στο στενό Δημόσιο τομέα (επί του συνόλου του πλήθους των συντάξεων) θεωρείται υψηλό ποσοστό για ένα μέλος κράτος της Ευρωπαϊκής Ενωσης;
  • Δεδομένου ότι το ΙΚΑ αναδεικνύεται σε κυρίαρχο ασφαλιστικό τομέα από τα επίσημα στοιχεία, πως δικαιολογείται να αποτελεί πάντα αιχμή του δόρατος σε ελλείμματα αλλά και να δίνει τόσο χαμηλό μέσο όρο σύνταξης;
  • Ο επονομαζόμενος και ευρύτερος δημόσιος τομέας (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΡΤ, κλπ) υπό ποιες πολιτικές και κακές πρακτικές (αποκρατικοποιήσεων; πελατειακών σχέσεων;) διογκώθηκε (1.097.320 συντάξεις) και κατά πόσο η Ε.Ε. έχει παίξει ενεργό ρόλο σε ανοχή – συγκάλυψη κατά τις προηγούμενες δεκαετίες;
  • Στην περίπτωση που οι εισφορές κατά τον εργασιακό βίο ήταν από ελάχιστες έως ανύπαρκτες (π.χ. ΟΓΑ) με αποκλειστική ευθύνη των (περασμένων δεκαετιών) πολιτικών του ίδιου του κράτους, το ύψος της σύνταξης πού θα πρέπει να κυμαίνεται και βάση ποιων κριτηρίων; Επίσης αυτή η κακή πρακτική των μη εισφορών δεν πρέπει να αλλάξει σταδιακά στο μέλλον;
  • Δεδομένου ότι η Ναυτιλία θεωρείται για την χώρα κεντρικός πυλώνας της επιχειρηματικότητας, πώς συνεισφέρει εμπράκτως στο συνταξιοδοτικό σύστημα του συγκεκριμένου κλάδου δεδομένου του τόσο χαμηλού μέσου όρου σύνταξης;
  • 15% του ΑΕΠ για συντάξεις είναι όντως υψηλό ποσοστό; Και αν ναι, υπό ποιο πρίσμα το κρίνουμε έτσι; Τέλος, ποιο ποσό κρίνεται απαραίτητο να παράσχεται στον/ην απόμαχο και με ποιους τρόπους αυτό μπορεί να διασφαλιστεί;
  • Η θέσπιση κανόνων για ισονομία των πολιτών είναι το ζητούμενο του νομοθέτη; Το έχει πράξει ποτέ η χώρα στο παρελθόν; Αποτελεί πραγματικά πρόβλημα η ύπαρξη ενός νομοσχεδίου που επιχειρεί να θέσει κανόνες και είναι εναντίον της όποιας αριστερής ιδεολογίας η αναδιανεμητική του λογική;
  • Η ύπαρξη εθνικής σύνταξης θωρακίζει τον αδύναμο πολίτη από οποιαδήποτε σφαιτεριστική διάσταση του υπόλοιπου συστήματος; Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα ανεχθεί τη μόνη δικλίδα απομάκρυνσης του Ελληνα πολίτη από την εξαθλίωση;
  • Το αίτημα για την ύπαρξη ενός ενιαίου ασφαλιστικού φορέα, τουλάχιστον 3 κυβερνήσεων, που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, έχει προστιθέμενη αξία για τον υπάρχον οικονομικό σύστημα;

 

[1] ΗΔΙΚΑ, Ιούλιος 2015, 26η Μηνιαία Εκθεση http://www.idika.gr/files/26%CE%B7_%CE%B5%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7_%CE%97%CE%9B%CE%99%CE%9F%CE%A3_final.pdf

[2] Ιούλιος 2014, 14η Μηνιαία Εκθεση http://www.idika.gr/files/14%CE%B7_%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97_%CE%97%CE%9B%CE%99%CE%9F%CE%A3_%CE%99%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_final_pdf.pdf