Ο Φίλιππος Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε Φιλοσοφία στο Παρίσι και στη συνέχεια ζωγραφική στην Α.Σ.Καλών Τεχνών της Αθήνας. Υπήρξε μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας και πρόεδρός της. Ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Κέντρου Περίθαλψης Άγριων Ζώων (στην Αίγινα) με το οποίο ασχολήθηκε επί 16 χρόνια (1989-2006). Σχεδίασε προγράμματα διεθνούς αναπτυξιακής συνεργασίας από το 1998 και διοργάνωσε διεθνή σεμινάρια και συνέδρια για την περίθαλψη και την προστασία άγριων ζώων στην Αθήνα, την Άγκυρα, το Βελιγράδι και τη Βουλγαρία όπως και άλλα προγράμματα για το περιβάλλον και την άγρια ζωή. Τιμήθηκε για την διεθνή δράση του από το Διεθνές Συμβούλιο για την Επανένταξη Άγριων Ζώων με το International Award το 2000 στο Montreal και το 2005 από την UNESCO Πειραιά και νήσων για την προσφορά του στην Οικολογία. Το πρώτο του βιβλίο με διηγήματα, «Ο Ροζ Πελεκάνος και άλλες ιστορίες», εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ωκεανίδα το 1999. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στην Ελευθεροτυπία, τα Νέα, την Καθημερινή και το ΟΙΚΟ. Ίδρυσε την ΜΚΟ “ΜΙΑΦΥΣΗ” με στόχο τη διεθνή συνεργασία και δικτύωση για το περιβάλλον και τον εθελοντισμό για τη Φύση από το 2006 ως το 2009. Έκτοτε δραστηριοποιείται στην πολιτική. Το 2010 εξελέγη Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων και ανέλαβε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων “Αθηνά Υγεία”. Το δεύτερο βιβλίο του “ Η Ηθική Πίσω από την Κρίση” κυκλοφόρησε το 2013 από τις εκδόσεις Άγρα. Με αφορμή τη Διεθνή Διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή, που πραγματοποιήθηκε πριν μερικές μέρες στο Παρίσι απαντά στην Pressenza σε ερωτήματα οικολογικού περιεχομένου και μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις και τις ανησυχίες του. Δεν δηλώνει ειδικός, αλλά ενεργός πολίτης.
Tι σημαίνει «πολιτική συμφωνία» για διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω των 2 βαθμών Κελσίου;
Ας ξεκαθαρίσουμε πρώτα ποιο είναι το θέμα μας. Το θέμα δεν είναι το κλίμα ( αν θα κάνει λίγη ζέστη) ή ο πλανήτης. Κλίμα θα συνεχίσει να υπάρχει, πλανήτης επίσης. Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν θα συνεχίσει να υπάρχει ο πολιτισμός μας όπως τον γνωρίζουμε. Με αυτή την έννοια, ο στόχος είναι ανεπαρκέστατος. Δύο βαθμοί μπορούν να προκαλέσουν τεράστιες καταστροφές, διαταραχές και να καταστήσουν πολλές περιοχές του πλανήτη ακατοίκητες, με συνέπειες για όλον τον υπόλοιπο που θα πρέπει να πυκνοκατοικηθεί. Δύο βαθμοί επομένως είναι ήδη ένας μάλλον ταπεινός στόχος, too little too late. Έχει χαθεί ήδη πάρα πολύς χρόνος, ενώ το πρόβλημα είναι γνωστό από τη δεκαετία του 70. Πολιτική συμφωνία δεν σημαίνει πολλά, είναι γνωστό το πόσο οι πολιτικοί αθετούν τις υποσχέσεις τους, ιδίως εάν πολλές από τις δεσμεύσεις είναι εθελοντικές, όπως και είναι. Με δυο λόγια, οι χώρες πρέπει μεν να θέσουν έναν στόχο, αλλά η μη επίτευξή του δεν θα έχει συνέπειες πέρα από ένα κούνημα του δακτύλου των υπολοίπων. Δεν υπάρχει μηχανισμός επιβολής. Στο πλαίσιο ενός οικονομικού μοντέλου που βασίζεται στην συνεχή ανάγκη για αύξηση του ΑΕΠ της κάθε χώρας για να παραμένει ανταγωνιστική, δηλαδή στην συνεχή αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης, είναι βέβαιο πως πολλές από τις χώρες δεν θα πετύχουν τους στόχους τους.
Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ε.Ε. που συμφώνησαν και χαιρέτησαν τη νέα συμφωνία δίνουν κάποια εχέγγυα για λήψη κατάλληλων μέτρων προς την πραγματική υλοποίηση αυτού του στόχου;
Το Κογκρέσο των ΗΠΑ κρατείται από Ρεπουμπλικάνους, αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Αυτό από μόνο του εγκυμονεί πολλούς κινδύνους να μην περάσει ή να χαλαρώσει στην πορεία. Η Ε.Ε., που βρίσκεται σε κρίση ενότητας ούτως ή άλλως, δύσκολα θα διαχειριστεί το θέμα της Πολωνίας αλλά και άλλων χωρών, όπως και της Ελλάδας, που αποφάσισε να προχωρήσει στην Πτολεμαϊδα 3. Είναι δυστυχώς βέβαιο, πως ούτε οι πολιτικοί αλλά ούτε και πολλοί πολίτες έχουν συναίσθηση της κρισιμότητας της κατάστασης. Το πρόβλημα είναι πάντα ο τρόπος που λειτουργούν οι οικονομικοί δείκτες που κατευθύνουν τις επενδύσεις. Οι οικονομικοί δείκτες δεν έχουν καμία σύνδεση με την ποιότητα ζωής. Τα εξωτερικά κόστη ( περιβάλλον, κοινωνία, υγεία) δεν προσμετρούνται. Όταν για παράδειγμα υπολογίζεται το κόστος παραγωγής ενέργειας από τη ΔΕΗ για την Πτολεμαϊδα, δεν υπολογίζεται ούτε η απώλεια σε αγροτική γη, ούτε τα έξοδα για την υγεία των κατοίκων. Αντιθέτως, ιδίως εάν η υγεία είναι ιδιωτικοποιημένη, η κακή υγεία αυξάνει το ΑΕΠ και βάζει τη χώρα σε καλύτερη, πιο ανταγωνιστική θέση κι ας είναι ένας χάρτινος πύργος που κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή με κατάρρευση. Μην ξεχνάμε πως θρησκεία μας είναι η παραγωγή και η κατανάλωση που πρέπει να αυξάνονται συνέχεια.
Δεν αναμένω επομένως η Ε.Ε., που είναι ένας χαώδης γραφειοκρατικός μηχανισμός όπου διάφορα λόμπι κυκλοφορούν, να μπορέσει να επιβάλλει πολλά. Η αδυναμία της Ε.Ε. να πάρει αποφάσεις σε θέματα που καίνε, φάνηκε και με το φιάσκο του προσφυγικού όπου, για ένα εξαιρετικά καίριο θέμα, κάθε χώρα κάνει του κεφαλιού της, εφόσον δεν υπάρχει μια ενιαία δημοκρατική διακυβέρνηση. Όσο λοιπον η Ε.Ε. δεν είναι ακόμη πολιτικά ενοποιημένη, η επίτευξη των στόχων θα είναι δυσχερής.
Αναπτυσσόμενες χώρες όπως Ινδία και Βραζιλία θα συνδράμουν πραγματικά στην υλοποίηση ενός τέτοιου στόχου και τι σημαίνει για αυτές τις χώρες σε επίπεδο παγκόσμιου οικονομικού παίκτη στις αγορές;
Μοιάζει να πρόκειται να δοθούν πολλά χρήματα προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Το θέμα είναι πρώτον εάν εν τέλει πραγματικά θα δοθούν και ποιος θα τα δώσει, και δεύτερον εάν θα αξιοποιηθούν σωστά από τις χώρες αποδέκτριες. Πέραν αυτού, η συμφωνία μιλάει κυρίως για την ενέργεια. Η λέξη “νερό”, “ωκεανοί”, “δάση”, “βιοποικιλότητα” δεν αναφέρονται παρά ελάχιστα στο κείμενο και όποτε υπάρχουν αναφορές είναι γενικές και αόριστες, παρόλο που είναι εξαιρετικά σημαντικοί παράγοντες για την υγιή σχέση μας με τον πλανήτη μας. Δεν αρκεί να μειώσουμε τη χρήση μη ανανεώσιμων πηγών, λες και η ενέργεια είναι το μόνο ζήτημα. Θα συνεχίσουμε να τρώμε τόσο μοσχαρίσιο κρέας που είναι μια από τις κύριες αιτίες καταστροφής των τροπικών δασών; Δεν θα έπρεπε να υπάρχει ένας τέτοιος στόχος; Τι θα γίνει με την υπεραλίευση και την οξείδωση των θαλασσών; Θα ληφθούν μέτρα για την διαχείριση του νερού; Για την υγεία του εδάφους; Την ερημοποίηση; Πολλά λοιπόν ζητήματα παραμένουν ανεξέλεγκτα.
Τι σημαίνει σε γεωπολιτικούς όρους ισχύος ο περιορισμός των ορυκτών εξορύξεων για πετρέλαιο σε παραγωγικές χώρες, όπως Ρωσία και χώρες του Κόλπου;
Η σωστή λέξη, στο μέλλον για την παραγωγή ενέργειας είναι η λέξη “αποκέντρωση”. Όλοι μπορούμε να είμαστε παραγωγοί στο σπίτι μας. Λογικά, εάν γίνει σωστά, πολλές εντάσεις που έχουν να κάνουν με την διαφθορά αλλά και το παιχνίδι ισχύος γύρω από τα ορυκτά καύσιμα θα εκλείψουν ή θα καταλαγιάσουν. Η τοπική αυτονομία σε ενέργεια μπορεί να οδηγήσει σε έναν πιο ειρηνικό κόσμο. Είμαι αντίθετος σε ιδέες “συγκεντρωτικής” παραγωγής, με δύο λόγια εξακολούθηση ενός μοντέλου που ίσχυε μέχρι τώρα όπου άλλος είναι ο παραγωγός και άλλος ο καταναλωτής. Μεγάλες ΑΠΕ δημιουργούν άλλα προβλήματα ιδίως στην βιοποικιλότητα αλλά και στην σταθερότητα. Η παραγωγή πρέπει να περάσει στα χέρια τοπικών κοινωνιών αλλά και στην αυτοδιαχείριση, παράλληλα βέβαια με μείωση της κατανάλωσης. Η έννοια “μείωση της κατανάλωσης” είναι βέβαια ταμπού. Βλάσφημη. Κανείς δεν θέλει να την ακούσει, αλλά ούτε και να την πει, πόσο μάλλον να την συμπεριλάβει σε μια συμφωνία.
Είναι στην πραγματικότητα εφικτός ένας τέτοιος στόχος στη σύγχρονη μεταβιομηχανική εποχή; Οι επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν γρήγορα, επαρκώς και οικονομικά τις παλιές μορφές ενέργειας; Και αν ναι, με ποιο τρόπο το προβλέπει η συμφωνία του Παρισιού;
Το ζήτημα, κατά την δική μου γνώμη δεν είναι μια απλή αντικατάσταση. Το μοντέλο είναι που πρέπει να αλλάξει και αυτό είναι πιο δύσκολο επειδή απαιτεί διάχυση της εξουσίας και περισσότερη εξουσία στα χέρια των πολιτών. Προφανώς η τεχνολογία που συνεχώς βελτιώνεται το καθιστά εφικτό αλλά θα το επιτρέψουν οι νομοθεσίες που μέχρι τώρα ευνοούν όσους έχουν ήδη την εξουσία στα χέρια τους; Αλλά ιστορικά έχουμε δει πως η τεχνολογία λύνει ένα πρόβλημα και δημιουργεί ένα άλλο. Τρέχουμε για να παραμένουμε ακίνητοι, σαν ανάποδα σε κυλιόμενο διάδρομο.
Μεγάλες περιβαλλοντικές ΜΚΟ χαιρέτισαν επίσης την συμφωνία, κάτι που προκάλεσε το ενδιαφέρον του κόσμου. Για ποιο λόγο προέβηκαν σε τέτοια αποδοχή και ποιες μπορούμε να θεωρήσουμε ως σημαντικές αλλαγές ως προς το Πρωτόκολλο του Κιότο που τις ώθησαν σε τέτοια πρωτοφανή κίνηση;
Καλά έκαναν διότι οτιδήποτε λιγότερο θα ήταν απλά καταστροφικό και προφανώς με τον χαιρετισμό τους θέλουν να ενθαρρύνουν τις περαιτέρω δεσμεύσεις εκ μέρους των κυβερνήσεων. Η συμφωνία βέβαια δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί κακή αλλά ούτε και επαρκής. Ίσως να είναι με ρεαλιστικούς όρους προς στιγμήν το καλύτερο εφικτό κι οπωσδήποτε καλύτερο από την Κοπεγχάγη. Όταν όμως κατανοήσουμε πως προβλήματα, όπως το προσφυγικό και οι συρράξεις, η τρομοκρατία και οι εμφύλιοι, συνδέονται άμεσα με το κλίμα και το περιβάλλον, τότε θα καταλάβουμε πως δεν κάναμε αρκετά για να λύσουμε το πρόβλημα. Το ζήτημα είναι πότε είναι η κρίσιμη καμπή και σε ποιο σημείο της θα αποφασίσουμε να δράσουμε. Εγώ δεν είμαι αισιόδοξος. Οι πολιτικοί προκειμένου να εκλέγονται χαϊδεύουν αυτιά. Τώρα, αντί να προσπαθούμε να επιλύσουμε τις αιτίες της μετανάστευσης και της προσφυγιάς, τα βάζουμε με τους μετανάστες και με τους πρόσφυγες, προφανώς είναι λάθος στόχος. Κάνουμε την Ευρώπη φρούριο, λες και υπήρξε ποτέ στην ιστορία φρούριο που να μην αλώθηκε. Θα πέσει το φρούριο, όπως έπεσαν όλα τα τείχη μέχρι τώρα όπου κι αν στήθηκαν. Ο Alan Greenspan (πρώην πρόεδρος της FED) έγραψε στο βιβλίο του, “εκτιμώ πως αν δεν συμβεί μια τεράστια καταστροφή, όπως πχ να βουλιάξει ολόκληρη η Ολλανδία κάτω από τη θάλασσα, δεν θα ληφθούν πραγματικά μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής”. Αυτό βέβαια, o Greenspan, το θεώρησε φυσιολογικό σε έναν κόσμο όπου το προβάδισμα το έχει η αγορά και η αγορά δεν σημαίνει τίποτε άλλο από την αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης με κάθε τρόπο. Πρόκειται για θρησκεία, όπου ο θεός είναι ο άνθρωπος – καταναλωτής.
Ισχύει ότι η κλιματική αλλαγή συνδέθηκε για «πρώτη φορά» επίσημα με τα ανθρώπινα δικαιώματα; Και αν ναι αυτό τι σημαίνει;
Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην υγεία, των ιθαγενών, τοπικών κοινωνιών, γυναικών και άλλα αναγνωρίζονται με έναν γενικόλογο τρόπο στην εισαγωγή από ότι διάβασα. Στο υπόλοιπο κείμενο δεν είδα κάτι. Βέβαια, είδαμε πως η Ευρώπη ήδη καταπάτησε το δικαίωμα των προσφύγων παρά τις διεθνείς της υποχρεώσεις. Στην πράξη δεν νομίζω να αλλάξουν πολλά, ιδίως όταν μια χώρα σαν την Σαουδική Αραβία κατέχει έδρα στο συμβούλιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, βοηθούμενη από δυτικές χώρες για λόγους συμφέροντος και όχι προφανώς επιδόσεων στον τομέα. Είναι βέβαια πολύ καλό να παραμένει το θέμα των δικαιωμάτων στο διάλογο και στην ατζέντα και αυτό επιτυγχάνεται έστω και ως ευχολόγιο. Τι επιπτώσεις όμως θα έχει μια εταιρεία που καίει τον Αμαζόνιο, εκτοπίζοντας τους ιθαγενείς προκειμένου να κάνει εξορύξεις; Δεν ξέρω. Έχουμε δρόμο ακόμη.
