Ένα όραμα για το νερό από τον Ισημερινό

Του Rafael Ziegler για το Big Jump Challenge

Σε αυτήν τη συνέντευξη μιλήσαμε με τον H.E. Jorge Jurado, τον πρώτο «υπουργό νερού» του Ισημερινού από το 2008 μέχρι το 2010 και από τότε Πρέσβη του Ισημερινού στο Βερολίνο. Ο Juardo είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και έχει κάνει διαλέξεις για το νερό σε ολόκληρο τον κόσμο, στα Ηνωμένα Έθνη συμπεριλαμβανομένων. Εδώ εξηγεί το σκεπτικό πίσω από την προσέγγιση του Ισημερινού σχετικά με το νερό και τις πρακτικές του συνέπειες, καθώς επίσης θυμάται την εποχή που ήταν φοιτητής στο Βερολίνο.

Το 2008 το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό συμπεριλήφθηκε στο νέο Σύνταγμα του Ισημερινού. Πώς όρισε ο Ισημερινός αυτό το δικαίωμα;

Το Σύνταγμα, το οποίο υιοθετήθηκε μέσω δημοψηφίσματος το 2008, καθιστά το νερό ένα απαράγραπτο, βασικό δικαίωμα. Το νερό αποτελεί ένα εθνικό στρατηγικό πλεονέκτημα για τη χρήση από το κοινό και είναι απαράγραπτο, δεν υπόκειται σε παραγραφή, απαλλάσσεται από κατάσχεση και είναι απαραίτητο για τη ζωή (Άρθρο 12).

Το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό πρέπει να κατανοηθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Υπάρχει επιπρόσθετα ένας νόμος που διέπει τη διαχείριση του νερού στις λεκάνες απορροής, με ένα διαπολιτισμικό και πολυεθνικό συμβούλιο. Τι ακριβώς κάνει αυτό το συμβούλιο;

Ο νόμος που διέπει τις υδάτινες πηγές και τη χρήση του νερού – για την ακρίβεια: LEY ORGÁNICA DE RECURSOS HÍDRICOS, USOS Y APROVECHAMIENTO DEL AGUA – παρέχει στο κράτος τη δυνατότητα να διαχειρίζεται το νερό στις λεκάνες απορροής. Δεν είναι το πολιτικό όριο αλλά το φυσικό όριο του νερού το οποίο καθορίζει την αποτελεσματική διαχείριση των λεκανών απορροής. Το διαπολιτισμικό και πολυεθνικό συμβούλιο παρέχει στη διαχείριση του νερού συμβουλές και τη γνώση του σχετικά με τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Διατυπώνει επίσης τα συμφέροντα των αυτόχθονων κοινοτήτων και εξασφαλίζει ότι οι γνώσεις τους σχετικά με τις υδάτινες πηγές λαμβάνονται υπόψιν. Αυτό εξασφαλίζει συμμετοχή και συμπερίληψη. Είναι απαραίτητο για μία στρατηγική για το νερό με συνοχή να λαμβάνονται υπόψιν οι κοινωνικές και οικονομικές παράμετροι της κοινοτικής ομάδας – και όχι μόνο οι τεχνικές πληροφορίες της διαχείρισης του νερού. Και άρα επίσης για μία επιτυχημένη διαχείριση του νερού.

Επιπρόσθετα οι κοινοτικές ομάδες έχουν δικαίωμα για αυτοδιοίκηση και για μία οικονομία επιβίωσης των αυτόχθονων όπως επίσης για βιώσιμη χρήση των φυσικών πηγών, όπως είναι το νερό, οι οποίες προστατεύονται από το Σύνταγμα του Ισημερινού. «Άτομα, κοινότητες, λαοί και έθνη έχουν το δικαίωμα να επωφελούνται από το περιβάλλον και το φυσικό πλούτο δίνοντάς τους τη δυνατότητα να απολαμβάνουν το ευ ζην [buen vivir]» (Άρθρο 74).

Η ιδιωτικοποίηση του νερού έχει προκαλέσει πολλές αντιπαραθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Γιατί ο Ισημερινός απαγόρευσε την ιδιωτικοποίηση του νερού; Και τι σημαίνει αυτό στην πράξη για τους τομείς υψηλής ανάγκης σε νερό όπως η γεωργία και η βιομηχανία;

Στον Ισημερινό το νερό είναι βασικό δικαίωμα για τον άνθρωπο και για τον πολίτη. Το νερό δεν μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν. Η γεωργία και η βιομηχανία έχουν δικαιώματα χρήσης τα οποία μπορούν να εξασκούν κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το κράτος καθορίζει και διανέμει τα δικαιώματα χρήσης του νερού με βάση τη διαθεσιμότητα του γλυκού νερού. Έτσι και εδώ η προστασία των λεκανών απορροής παίζει πάλι ένα ρόλο όπως ακριβώς και ο καθορισμός του όγκου του νερού για οικονομική χρήση. Η προστασία και ο έλεγχος για την αποφυγή μόλυνσης είναι περαιτέρω πτυχές της δημόσιας διαχείρισης του νερού στον Ισημερινό.

Το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό είναι ένα όραμα, το οποίο σε ένα θεωρητικό επίπεδο υποστηρίζεται από πολλούς ανθρώπους. Αλλά τι έχει επιτευχθεί στην πράξη λόγω αυτού του οράματος στον Ισημερινό;

Η εθνική διαχείριση των υδάτινων πόρων δεν είναι πλέον ένα όραμα αλλά έχει ήδη εφαρμοστεί στον Ισημερινό. Η σφαιρική και ολοκληρωμένη διαχείριση του νερού σήμερα διασφαλίζει τη χρήση του νερού εφ’ όρου ζωής στη χώρα μας. Ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα είναι ότι οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας για βελτίωση του πόσιμου νερού και της υγιεινής έχουν ήδη επιτευχθεί (όπως επίσης οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας 20 και 21).

Το νέο Σύνταγμα του Ισημερινού του 2008 βασίζεται σε μία «κοσμοθεωρία». Πείτε μας, σας παρακαλώ, περισσότερα για αυτήν την τοποθέτηση.

Η κοσμοθεωρία των αυτόχθονων είναι μία άποψη για τον κόσμο η οποία περιγράφει τον τρόπο ζωής και τα έθιμα των πρώτων ανθρώπων του Ισημερινού. Αναπόσπαστο μέρος αυτής της κοσμοθεωρίας είναι το Sumak Kawsay (στα Quichua) ή το Buen Vivir (Ευ ζην). Το νερό είναι μέρος της φυσικής μας κληρονομιάς και ένα δημόσιο αγαθό το οποίο είναι απαραίτητο για τη ζωή και ως εκ τούτου επίσης για μια ζωή με αξιοπρέπεια σύμφωνα με αυτήν την ολιστική κοσμοθεωρία. Για παράδειγμα, στη νομοθεσία μας για τα ύδατα, οι αυτόχθονες κοινοτικές ομάδες έχουν επίσης δικαιώματα χρήσης του νερού σε σχέση με τις πνευματικές χρήσεις.

Άρα το Buen Vivir (Ευ ζην) είναι ένα κεντρικό στοιχείο του Συντάγματος του Ισημερινού. Τι σημαίνει ευ ζην για εσάς;

Η ζωή με αξιοπρέπεια ή το ευ ζην (Buen Vivir) είναι κατά τη γνώμη μου ένας κοινωνικός τρόπος ζωής που διασφαλίζει ότι οι ανάγκες μου ικανοποιούνται χωρίς με αυτόν τον τρόπο να βλάπτονται οι ανάγκες των άλλων. Είναι μια ζωή σε αρμονία με τη φύση και με την κοινωνία όπου κανείς δε μένει πίσω, όπου υπάρχουν αρκετά για όλους και σε κανέναν δε λείπει κάτι.

Αυτό είναι ένα εναλλακτικό μοτίβο για την κοινωνία μας, το κράτος και την οικονομία. Η εξέλιξη δε σημαίνει κατ’ ανάγκη ανάπτυξη. Η ανάπτυξη είναι κατά κύριο λόγο μία πολιτική πρόκληση.

Το Άρθρο 13 του Συντάγματος του Ισημερινού διατυπώνει ένα από τα πιο σημαντικά βασικά δικαιώματα: την επισιτιστική κυριαρχία. Είναι μία συνέπεια του Ευ ζην: «Τα άτομα και οι κοινοτικές ομάδες έχουν το δικαίωμα σε ασφαλή και μόνιμη πρόσβαση σε υγιεινή, επαρκή και θρεπτική τροφή, κατά προτίμηση που παράγεται σε τοπικό επίπεδο και σύμφωνα με τις διαφορετικές ταυτότητες και πολιτιστικές παραδόσεις.» Αλλά το Άρθρο 32 του Συντάγματος είναι επίσης πολύ σημαντικό για την πρακτική εφαρμογή του Ευ ζην: «Η υγεία είναι ένα δικαίωμα που κατοχυρώνεται από το Κράτος και της οποίας η τήρηση συνδέεται με την άσκηση άλλων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων το δικαίωμα στο νερό, την τροφή, την εκπαίδευση, τον αθλητισμό, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση, ένα υγιές περιβάλλον και άλλα που υποστηρίζουν το ευ ζην [Buen Vivir].»

Τι μπορεί να διδαχθεί η Ευρώπη και οι χώρες της από την πολιτική για το νερό του Ισημερινού; Που βλέπετε δυνατότητες για μεταφορά και μάθηση;

Ο Ισημερινός μπορεί να είναι ένα παράδειγμα για απαγόρευση λόγω αρχής της ιδιωτικοποίησης του νερού μέσω Συντάγματος και για την εφαρμογή στην πράξη αυτού του βήματος με το νόμο για το νερό του 2014. Ένα άλλο σημαντικό παράδειγμα είναι η σειρά προτεραιότητας για τις χρήσεις του νερού˙ πρώτα οι υδάτινες πηγές για την ανθρώπινη κατανάλωση, έπειτα για την άρδευση για να εξασφαλιστεί η επισιτιστική κυριαρχία, μετά για τον οικολογικό πλούτο και μόνο τότε για παραγωγικές δραστηριότητες (Άρθρο 318).

Σε κάποια μέρη τη Ευρώπης αυτήν τη στιγμή υπάρχει μία έκρηξη στην υδροηλεκτρική ενέργεια. Από τη μεριά της διατήρησης της φύσης αυτό απειλεί τα τελευταία ελεύθερης ροής ποτάμια της Ευρώπης˙ ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι μια σχετικά καθαρή ανανεώσιμη πηγή ενέργειας για την οικονομική ανάπτυξη. Πώς μπορούμε να δούμε αυτήν τη διαμάχη από την οπτική γωνία του Συντάγματος του Ισημερινού;

Στον Ισημερινό χρησιμοποιήσαμε τις τεράστιες διαφορές υψόμετρου των υδάτων που προέρχονταν από τις Άνδεις, έτσι ώστε δεν χρειαστήκαμε σχεδόν καθόλου να κατασκευάσουμε φράγματα. Παρ’ όλα αυτά το άρθρο 318 που μόλις ανέφερα προσφέρει πραγματικά ένα στοιχείο στην ερώτησή σας: η βιομηχανική χρήση των υδάτων κατατάσσεται στις προτεραιότητες της χρήσης των υδάτων μετά την ανθρώπινη κατανάλωση, μετά την επισιτιστική κυριαρχία και μετά την οικολογία. Επομένως υπάρχουν συνταγματικοί περιορισμοί στην βιομηχανική χρήση της υδάτινης ενέργειας.

Στο «Μανιφέστο Νέων για την προστασία του Νερού 2015 (Youth Water Manifesto)» νέοι από όλη την Ευρώπη διατύπωσαν το όραμά τους για τη χρήση του νερού. Αυτό έγινε στο πλαίσιο του Big Jump Challenge (BJC) – Καμπάνια Νέων για την Προστασία του Νερού στην Ευρώπη. Τι συμβουλή θα δίνατε στους συμμετέχοντες του BJC για την περαιτέρω εφαρμογή του οράματός τους;

Η πρωτοβουλία των νέων για αυτό το σημαντικό οικολογικό θέμα των υγιών ποταμών είναι θαυμάσια. Κατά την άποψή μου, ωστόσο, διακυβεύετε κάτι παραπάνω: πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τις δυνάμεις μας για τη φροντίδα του κύκλου του νερού στο σύνολό του!

Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, το ευ ζην ξανά: για τους συμμετέχοντες του BJC αυτό επίσης σημαίνει να κολυμπά κανείς στα ποτάμια και στις λίμνες και να αναπτύξει κανείς μία σχέση μαζί τους. Σπουδάσατε στο Βερολίνο. Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από τον ποταμό Spree; Κολυμπούσατε στους ποταμούς Spree και Havel κατά τη διάρκεια των σπουδών σας;

Όχι, δεν πήγα ποτέ να κολυμπήσω στον Spree ή στον Havel καθώς ήταν πολύ μολυσμένοι κατά τη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων στο Δυτικό Βερολίνο τη δεκαετία του ‘70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Αλλά οι νέοι τη δεκαετία του ’70 ήταν μια πραγματική κοινωνική δύναμη που άλλαξε πολλά πράγματα, ειδικά πολιτισμικά. Νοοτροπίες άλλαξαν προς ένα πολύ θετικό τρόπο κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο Βερολίνο. Αυτό το διάστημα πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν να καταλάβουν τα αίτια της ανισότητας και της φτώχειας και να τα αλλάξουν. Γι’ αυτό έχω μια τόσο θετική ανάμνηση από την εποχή που ήμουν στο Βερολίνο, όπου η πλειοψηφία των πολιτών ήταν πολιτικά ενεργή και διατύπωνε τα αιτήματά της και τους στόχους της ενεργά. Ελπίζω ότι το BJC των νέων θα συνεχίσει τις δραστηριότητές τους με τους δικούς τους όρους για τις πολιτικές προκλήσεις των καιρών μας!

Σύνδεσμος: Το Σύνταγμα του Ισημερινού