Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στη Βουλή στις 19-11-2015 επιχειρεί να ρυθμίσει,μεταξύ άλλων, και το καθεστώς προστασίας οφειλετών στεγαστικών δανείων. Μετά από έντονες διαμάχες στη Βουλή και απώλειες για τα κόμματα της συγκυβέρνησης, 153 βουλευτές προχώρησαν στην ψήφισή του.
Η πίεση για την επίλυση του ζητήματος υπήρξε μεγάλη από τους δανειστές καθώς τα κόκκινα στεγαστικά δάνεια συνδέθηκαν άμεσα με την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών που έτρεχε παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών. Συγχρόνως, οι δανειστές τόνιζαν με κάθε ευκαιρία ότι σε περίπτωση μη συμφωνίας, η χώρα δεν θα λάβει την πολυπόθητη επόμενη δόση.
Για την χώρα μας, ελλείψει άλλων διατάξεων, ο Ν. 3869/2010 γνωστός και ως «νόμος Κατσέλη» ήταν ένα πρώτο βήμα και μια θετική εξέλιξη στο ρόλο της Πολιτείας ως ρυθμιστή του ζητήματος των κόκκινων στεγαστικών δανείων σε καταστάσεις παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης και πιστωτικής κρίσης.
O νέος νόμος 4346/2015 για την προστασία της πρώτης κατοικίας (Άρθρο14) δημιουργεί πολλά προβλήματα για το σύνολο των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, γιατί πέρα από το “γράμμα” απωλέσθη και το “πνεύμα” του προηγούμενου νόμου για την προστασία των πολιτών.
Και αυτό γιατί όλα επαφίενται πλέον στο νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (αποτελεσματικότερη και ταχύτερη διενέργεια πλειστηριασμών) ρυθμίζοντας μία πολύ περιορισμένη και προβληματική προστασία που θα ισχύει έως το 2018.
Το καθεστώς προστασίας είναι προβληματικό γιατί η κατάσταση θα είναι τραγικότερη σε ότι αφορά την πρώτη κατοικία των πραγματικά ασθενέστερων τάξεων. Συνοπτικά, τα κυριότερα μελανά σημεία είναι:
1) Τα κριτήρια που θεσπίστηκαν (εισοδηματικά, αντικειμενική αξία ακινήτου, δαπάνες διαβίωσης, κλπ) θα είναι σωρευτικά, γεγονός που θα οδηγήσει πολλούς δανειολήπτες εκτός καθεστώτος προστασίας.
2) Το εισοδηματικό κριτήριο θα αποτελέσει κόλαφο αφ’ εαυτού δεδομένου ότι αν ο δανειολήπτης έχει πολύ χαμηλό εισόδημα θα απορρίπτεται η αίτησή του από το Δικαστήριο με το αιτιολογικό ότι δεν θα είναι σε θέση να αποπληρώσει. Στη συνέχεια, θα παραπέμπεται για ρύθμιση του δανείου του στις τράπεζες μέσω του Κώδικα Δεοντολογίας και άρα δεν θα απολαμβάνει προστασίας της πρώτης κατοικίας του.
3) Η μεγάλη μείωση στο κριτήριο της αντικειμενικής αξίας χωρίς να έχει προηγηθεί ο πολύ-αναμενόμενος επανακαθορισμός των αντικειμενικών αξιών ακινήτων στη χώρα, δεν θα αντισταθμιστεί επαρκώς από την πρόνοια περί υπολογισμού των δόσεων βάση εμπορικής αξίας.
4) Υπάρχει το λιγότερο ασάφεια σε ό,τι αφορά τους εγγυητές των δανειοληπτών, οι οποίοι θα πρέπει επίσης να προστρέξουν πλέον για προστασία με συνέπεια να αποτελέσουν από 01-01-2016 μια νέα βαλλόμενη και σε απόγνωση ομάδα υπερχρεωμένων.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι δικηγόροι και οι λογιστές στη χώρα, μέχρι και αυτή τη στιγμή που γράφεται το παρόν κείμενο, δηλώνουν πλήρη άγνοια για τι πραγματικά μέλει γενέσθαι και περιμένουν τις ερμηνευτικές εγκυκλίους για την εφαρμογή του νέου νόμου. Πηγές δε αυτού του κύκλου συνδεμένες με το ελληνικό γραφείο της Pressenza εκφράζουν ανησυχία και για το τι εννοεί ο νομοθέτης σχετικά με την αναγκαστική ρευστοποίηση της περιουσίας του δανειολήπτη προς ικανοποίηση των πιστωτών με συμμετρία και αν αυτό στο μέλλον θα αφορά για παράδειγμα μισθούς και συντάξεις πέρα από ακίνητη περιουσία.
Τα παραπάνω αφορούν επί της ουσίας το γράμμα του νέου Νόμου και όπως έχουμε τονίσει σε παλαιότερο άρθρο (εδώ) όσοι είναι ήδη ενταγμένοι στο «νόμο Κατσέλη» δεν θα επηρεαστούν από τις αλλαγές. Για όσους όμως επιθυμούν να υποβάλουν αίτηση υπαγωγής μέχρι το τέλος του έτους παραμένει ασαφές αν οι παλαιοί κανόνες θα ισχύσουν έστω και υπό προϋποθέσεις (όλα θα εξαρτηθούν από τις, εν αναμονή, ερμηνευτικές εγκυκλίους).
Το πνεύμα όμως του «νόμου Κατσέλη» καταρρακώνεται όχι μόνο από το γεγονός ότι η προστασία της πρώτης κατοικίας περιορίζεται στο 25% από 100% των δανειοληπτών που ίσχυε (σύμφωνα με την ίδια την Κυβέρνηση) καθώς και από τη μεταβατική υπόσταση του νέου νόμου (θα ισχύσει μέχρι το 2018 όπου το όλο πλαίσιο θα επανεξεταστεί) αλλά και από το γεγονός ότι επιτρέπει στις τράπεζες:
α) Να αποφύγουν μεγάλα κόστη διαχείρισης της διαδικασίας των πλειστηριασμών που είναι ανέτοιμες να υποστούν στην παρούσα φάση (δηλώσεις Πρόεδρου του Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς Μιχάλη Σάλλα) και άρα να προφυλάξουν από ολική κατάρρευση τα χαρτοφυλάκιά τους λόγω της εν μίας νυκτί απελευθέρωσης των πλειστηριασμών.
β) Συγχρόνως, υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί στη συνέχεια να θεσμοθετηθεί περαιτέρω η μνημονιακή απαίτηση για «αγορά κόκκινων δανείων» μέσω των distress funds* με προοπτική να ανακάμψουν οι τιμές των «καλών» ακινήτων.
Με αυτή την προοπτική όμως θα παρασύρουν και την «υποβαθμισμένη» αγορά ακινήτων που μεταβατικά προστατεύεται η οποία στο μεταξύ, λόγω της αναμενόμενης αύξησης των τιμών, θα περάσει την «κόκκινη γραμμή» των σημερινών κριτηρίων προστασίας.
Αντιλαμβανόμαστε επομένως ότι και το τρίτο μνημόνιο λειτουργεί «μεταρρυθμιστικά» υπέρ των Τραπεζών ενώ η παρούσα Κυβέρνηση παρουσιάζεται ανήμπορη να αντισταθεί στα κελεύσματα των δανειστών. Το σύνθημα «Κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη» είναι πιο επίκαιρο από ποτέ και σίγουρα ο κόσμος θα κληθεί να δείξει έμπρακτα την αλληλεγγύη του προς τους βαλλόμενους πλέον πολίτες.
* επενδυτικά πακέτα τραπεζών ή πιστωτικών ιδρυμάτων που προτείνουν στους πελάτες τους και που χρηματοδοτούν υψηλού ρίσκου επενδύσεις με την ελπίδα υψηλού κέρδους στο άμεσο μέλλον.
