Κάθε χρόνο στις 21 Οκτωβρίου οι άντρες βγαίνουν στο δρόμο για να διαδηλώσουν ενάντια στη σεξουαλική βία.
Συνέντευξη του Χουάνχο Κομπαϊρέ*:
«Εμείς οι άντρες είμαστε πρωταγωνιστές του προβλήματος και, κατά συνέπεια, μέρος της λύσης του. Αυτή η επανάσταση δεν ξεκινά απ’ έξω, είναι μια επανάσταση που ξεκινά από μέσα μας, επειδή δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική αλλαγή χωρίς ατομική αλλαγή».
www.hombresigualitarios.ahige.org
Εδώ και αιώνες οι άντρες ασκούν εξουσία πάνω στις γυναίκες.
Το πατριαρχικό σύστημα κυριαρχεί εδώ και χιλιάδες χρόνια στις κοινωνίες μας. Η ανάγκη να το γκρεμίσουμε γίνεται κάθε μέρα πιο πιεστική, επειδή βλάπτει, όχι μόνο τους ανθρώπους, αλλά και τη φύση – εμείς θεωρούμε ότι το οικολογικό πρόβλημα σχετίζεται με το πρόβλημα της κυριαρχίας των αντρών – και, σε τελική ανάλυση, τους ίδιους τους άντρες. Βλέποντας το μέγεθος του πόνου, της βίας και της καταστροφής που έχει προκαλέσει, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι να το ανατρέψουμε. Εμείς οι άντρες είμαστε οι πρωταγωνιστές του προβλήματος και, κατά συνέπεια, μέρος της λύσης του.
Ένα δισεκατομμύριο διακόσια εκατομμύρια γυναίκες, παγκοσμίως, έχουν δεχτεί επίθεση από τους νυν ή τους πρώην συντρόφους τους.
Γίνεται συχνά λόγος για ψευδείς καταγγελίες, όμως, στην πραγματικότητα, συμβαίνει το αντίθετο. Υπάρχει, δηλαδή, έλλειψη καταγγελιών. Γυναίκες που δέχονται επίθεση αλλά δε τολμούν ή δε θέλουν να την καταγγείλουν. Μιλάμε για περισσότερα από δύο εκατομμύρια γυναίκες στην Ισπανία, σύμφωνα με στατιστικές του Υπουργείου Εσωτερικών, που έχουν καταγγείλει πως έπεσαν θύματα φυσικής, ψυχολογικής, σεξουαλικής βίας από τους νυν ή τους πρώην συντρόφους τους. Δε μιλάμε εδώ για περιθωριακούς ανθρώπους, μιλάμε για εμάς, για άντρες και γυναίκες που ζουν στη χώρα μας. Είναι ένα φλέγον ζήτημα που σχετίζεται με την επικρατούσα άποψη για το τι είναι ανδρισμός.
Συμμετέχετε στον αγώνα κατά της κακοποίησης;
Ναι. Απ’ τη μια πλευρά, την κοινωνική, εν είδει καταγγελίας. Κάθε χρόνο, στις 21 Οκτωβρίου οι άντρες βγαίνουμε στο δρόμο για να διαδηλώσουμε ενάντια στη σεξουαλική βία. Σχηματίζουμε ένα κύκλο, κρατιόμαστε απ’ τα χέρια και θυμόμαστε όλες τις γυναίκες – θύματα της βίας. Κάνουμε, όμως, και ερευνητική εργασία. Είναι ένα θέμα που καλούμαστε να το μελετήσουμε από κοινωνιολογική, ψυχολογική, ιστορική, ανθρωπολογική άποψη…
Δουλεύετε και με τον εαυτό σας;
Ναι, αυτό είναι βασικό. Δεν είναι μια επανάσταση που ξεκινά απ’ έξω, είναι μια επανάσταση που ξεκινά από μέσα. Εμείς, οι άντρες αφιερώνουμε χρόνο για να σκεφτούμε πώς νιώθουμε. Για ποιο λόγο; Πολλές φορές, συνδέουμε τον ανδρισμό με τη βία. Πώς διαμορφωνόμαστε ως άντρες; Τι λένε οι πατεράδες μας, οι συνομήλικοί μας; Τι σημαίνει για μας η φράση «να είσαι αληθινός άντρας»; Πώς μπορούμε να αλλάξουμε το νόημα που της δίνουμε; Αυτή την εργασία την κάνουμε σε ομάδες προσωπικού διαλογισμού. Δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική αλλαγή χωρίς ατομική αλλαγή. Αν θέλουμε να εξαφανίσουμε τη σεξουαλική βία, οφείλουμε να ξεκινήσουμε αλλάζοντας εμάς τους ίδιους.
Πώς θα όριζες τον παλιό ανδρισμό, αυτόν που πρέπει να ξεπεράσουμε;
Είναι ένας ανδρισμός άκαμπτος, όπου καλείσαι να υπακούς σε πολύ αυστηρούς κανόνες που υπαγορεύουν πώς πρέπει να στέκεσαι, πώς πρέπει να κινείσαι, πώς πρέπει να νιώθεις. Για ποιο λόγο η χαρά μας για τη νίκη της Μπάρτσα πρέπει να εκδηλωθεί καίγοντας κάδους απορριμάτων; Τι σχέση έχει η χαρά με τη βία; Αυτός ο παλιός ανδρισμός όχι μόνο προκαλεί πόνο στον κόσμο, στις γυναίκες και τα παιδιά μας αλλά και σε μας τους ίδιους.
Υπάρχουν, όμως, και γυναίκες υπέρμαχοι της φαλλοκρατίας.
Η λέξη φεμινίστρια έχει από καιρό χάσει το νόημά της, μη σας πω ότι έχει απαξιωθεί στο μυαλό κάποιων γυναικών. Αυτό έχει έρθει ως συνέπεια μιας πιο σύγχρονης φαλλοκρατικής άποψης που λέει πως το να είσαι φεμινίστρια σημαίνει πως είσαι «ανδροφάγα», ότι είσαι κατά των αντρών. Εμείς αυτοχαρακτηριζόμαστε «άντρες φεμινιστές» και θεωρούμε πως ο φεμινισμός είναι ανθρωπισμός. Πως είναι μια ευκαιρία για τις γυναίκες, αλλά και για τους άντρες να «ξανασκεφτούν» τον εαυτό τους. Προφανώς, αυτό δημιουργεί αντιστάσεις σε κάποιες γυναίκες. Επειδή το να είσαι ανεξάρτητη γυναίκα είναι πάντοτε πιο περίπλοκο. Οι γυναίκες έχουν κάνει τεράστια βήματα. Και αν, στην πλειοψηφία τους, φοβούνται να το παραδεχτούν, στην πραγματικότητα είναι φεμινίστριες.
Είσαι μέλος της Ένωσης «Άντρες υπέρ της Ισοτιμίας των Φύλων».
Συμμετέχουμε σε μια κρατική οργάνωση, την AHIGE¹, που ιδρύθηκε στη Μάλαγα το 2001, αλλά πολλοί από μας δραστηριοποιούμαστε ήδη από τη δεκαετία του ‘70. Είμαστε, επίσης, μέλη ενός παγκόσμιου δικτύου πολιτών υπέρ της Ισότητας. Πέρυσι έγινε μια συγκέντρωση στο Νέο Δελχί, όπου παραβρέθηκαν περίπου χίλιοι πεντακόσιοι εκπρόσωποι της AHIGE απ’ όλο τον κόσμο. Στην Ισπανία, η ομάδα με τα περισσότερα μέλη βρίσκεται στη χώρα των Βάσκων επειδή εκεί η AHIGE στηρίζεται από την ίδια την κυβέρνηση.
Σε τι στηρίζεστε για να χτίσετε αυτή την καινούρια πολιτική της ισοτιμίας;
Γκρεμίζουμε όλα όσα μας έχουν μάθει και στη συνέχεια ανακαλύπτουμε τις πραγματικές μας ανάγκες και επιθυμίες. Είμαστε άντρες πολύ διαφορετικοί και ξεφεύγουμε από την ομοιομορφία. Δείτε πώς στο στρατό, που είναι η πεμπτουσία του πατριαρχικού συστήματος, όλοι φορούν τις ίδιες στολές. Αλλά και οι ισχυροί άντρες στις συνόδους της Ευρωπαϊκής Ένωσης φορούν κι εκείνοι πανομοιότυπα κοστούμια. Εμείς θέλουμε να καταργήσουμε τις στολές και να βγει στην επιφάνεια η αντρική πολυμορφία. Κάθε άντρας να ανακαλύψει αυτό που θέλει να είναι στη ζωή του, ξαναβρίσκοντας το ανθρώπινο κομμάτι που όλοι μας έχουμε.
Ποια είναι η εικόνα του καινούριου άντρα που επιδιώκουμε;
Μια διαφοροποιημένη εικόνα, που ξεφεύγει από την ομοιομορφία, από αυτό τον κορσέ που περιορίζει τις κινήσεις μας, επαναπροσδιορίζει τα προνόμιά μας και την, συχνά, υπόγεια εξουσία που ασκούμε. Εξουσία που, κατά βάθος, έχει να κάνει με μια τεράστια ανασφάλεια. Υπάρχει ένα απρόσιτο μοντέλο, αυτό του υπερήρωα, που μας δημιουργεί μια τεράστια ανασφάλεια. Μπορούμε να είμαστε δυνατοί, αλλά δεν οφείλουμε να είμαστε πάντοτε ατρόμητοι.
Άντρες ατρόμητοι και σεξουαλικά ικανοί…
Υπάρχει μια αληθινή επιδημία σεξουαλικής ανικανότητας. Οι άντρες σωματοποιούν την αμηχανία και την αβεβαιότητα που υπάρχει σ’ αυτή τη φάση της κοινωνικής αλλαγής. Νιώθουν να απειλούνται από την ελευθερία των γυναικών που συνεχώς αυξάνεται και όλο αυτό σωματοποιείται σε προβλήματα ανικανότητας, στύσης, κ.λπ. Σε μας τους άντρες, πολλά από τα συναισθήματά μας καταλήγουν εκεί, στο «αντρικό όργανο» που είναι «ο μικρός μας εγκέφαλος».
Ο άντρας κατακτητής;
Ναι, είναι ο μύθος του Δον Ζουάν. Στην όπερα του Μότσαρτ ακούμε κάποια στιγμή το εξής: «Και απ’ όπου πέρασα, άφησα ανάμνηση πικρή από εμέ». Το λέει ο ίδιος ο Ντον Τζοβάννι². Τι ωραίο μοντέλο, ε; Και όμως, αυτό είναι το μοντέλο που έχουμε. Ενός Δον Ζουάν κατακτητή που εγκαταλείπει τις γυναίκες απαρηγόρητες.
Η πολυγαμία των αντρών είναι θέμα γενετικό;
Αυτή η άποψη που υποστηρίζει πως η διασπορά του σπέρματος για τη διαιώνιση του είδους είναι θέμα γενετικό μου φαίνεται μια σαφής κοινωνική κατασκευή. Στη φύση βρίσκουμε πολλά παραδείγματα μονογαμικών αρσενικών. Οι άντρες υπήρξαν συχνά πολυγαμικοί, όχι επειδή η φύση το θέλησε έτσι, αλλά επειδή πιστεύουν πως όταν επιδεικνύονται μ’ αυτό τον τρόπο, μπροστά στην ανασφάλειά τους και μπροστά στους άλλους, αναγνωρίζονται ως πρώτης τάξης αρσενικά. Αλλά, σε τελική ανάλυση, ποιες αληθινές ανθρώπινες εμπειρίες έχει ο Δον Ζουάν; Κάποιες ικανοποιητικές σεξουαλικές εμπειρίες, αυτό ναι. Αλλά όσον αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις, «πικρή ανάμνηση, από εμέ».
Είναι δυνατό να μετατρέψουμε τη φαλλοκρατία σε σεβασμό και ισότητα;
Πιστεύουμε πως είναι και δυνατό και αναγκαίο. Είναι προς όφελος του κόσμου, των παιδιών μας, της ιδιότητάς μας ως πατέρες, προς όφελος των συντρόφων μας των γυναικών, αλλά και δικό μας. Αντίθετα με αυτό που νομίζουμε, στην ιστορία συναντάμε άντρες που έζησαν στο περιθώριο της πατριαρχίας. Άντρες φεμινιστές, όπως ο Κοντορσέ, ο πατήρ Feijoo αλλά και διανοούμενοι όπως ο Αδόλφο Γκονζάλεζ Ποζάδα, ο Μιγκέλ Ρομέρα-Ναβάρο. Όλοι τους αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αντρών που αγωνίστηκαν και διαμόρφωσαν θεωρία για την ισότητα των φύλων.
Πώς μπορούν να συμβιβαστούν η δουλειά και η οικογένεια;
Θα έλεγα ότι είναι θέμα ανθρωπιάς. Είμαστε άνθρωποι, κυρίως, λόγω των συναισθηματικών μας σχέσεων. Αυτό θα έπρεπε να είναι το επίκεντρο της ζωής μας. Αφιερώνουμε τόσο πολύ χρόνο στην παραγωγική εργασία που μας μένει ελάχιστος για τις σχέσεις μας. Πρέπει να βρούμε μια ισορροπία, κυρίως για λόγους δικαιοσύνης. Μια Ισπανίδα γυναίκα έχει κατά μέσο όρο δύο ώρες λιγότερες ελεύθερου χρόνου την ημέρα από έναν Ισπανό άντρα. Να μια ευκαιρία να φανούμε ανθρώπινοι.
Ως μέλη της AHIGE στηρίζετε τις νέες μορφές άμεσης δημοκρατίας;
Ναι. Το να τοποθετείς το προσωπικό, τη ζωή των ατόμων στο επίκεντρο της πολιτικής σχετίζεται με τις αρχές που μας κληροδότησε ο φεμινισμός. Το είπε και η δήμαρχός μας, η Άντα Κολάου, τη μέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά της. Με το φεμινισμό μάθαμε να βάζουμε στο επίκεντρο τα άτομα. Αυτές είναι καινούριες μορφές οργάνωσης, οριζόντιες, όχι ιεραρχικές.
Μια καινούρια αντίληψη του ανδρισμού θα σήμαινε και μια καινούρια κοινωνική κατάσταση;
Νομίζω πως ναι. Το σημερινό οικονομικό καπιταλιστικό σύστημα που βασίζεται στην πατριαρχία δε λειτουργεί. Προχωράμε προς νέες μορφές κοινωνικής δημοκρατίας και κοινοτικοκρατίας. Ένα καινούριο τρόπο αντίληψης της οικονομίας, του οικο-φεμινισμού, ξαναβρίσκοντας την υπαρξιακή και όχι τη χρηστική αξία των πραγμάτων. Τα περισσότερα πράγματα που έχουν αληθινή αξία δεν έχουν τιμή. Και αυτή ακριβώς είναι η αντίφαση του καπιταλισμού, που δίνει αξία και τιμή σε πράγματα που είναι δευτερεύοντα.
Proyecto “Xarxa Xaji”. Red de jovenes que forman a jovenes en la Igualdad de Genero.
Εργάζεστε με νέους ανθρώπους;
Ναι, φτιάχνουμε δίκτυα νέων ατόμων οι οποίοι ασχολούνται μ’ αυτά τα θέματα με τρόπο ανάλαφρο και παιχνιδιάρικο, μαζί με φίλους και συμφοιτητές. Πέρυσι διοργανώσαμε κοντά στα εβδομήντα εργαστήρια σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της Καταλονίας. Εκδόσαμε και ένα βιβλίο με προτάσεις για εκπαιδευτικούς για την περίοδο της εφηβείας, ο πρωτότυπος τίτλος είναι «Chicos y chicas en relación». Πραγματοποιούμε επίσης ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης που το ονομάζουμε “Xarxa Xaji” για νέους που εκπαιδεύουν συνομηλίκους τους. Δίνουμε μεγάλη βαρύτητα σ’ αυτό, επειδή οι νέοι είναι το μέλλον.
Τι είναι για σένα η γυναίκα;
Η γυναίκα είναι το μεγάλο μυστήριο. Ένα μυστήριο που με παθιάζει, με συγκινεί, με ανατρέπει, με ερμηνεύει, με κάνει να ερωτεύομαι και να ξεφεύγω από τον εαυτό μου. Δε θα ήμουν αυτός που είμαι χωρίς τις γυναίκες που με συντρόφεψαν στην πορεία της ζωής μου. Ξεκινώντας από τη μητέρα μου, και στη συνέχεια τις συντρόφους μου, που στην πλειοψηφία τους ήταν φεμινίστριες. Χρωστάω πολλά στον πατέρα μου. Ήταν ένας άντρας στοργικός, οικείος, πολύ διαφορετικός από το μοντέλο του πατέρα που υπήρχε εκείνη την εποχή.
* Ο Χουάνχο Κομπαϊρέ (Ουέσκα, 1948), μέλος της Οργάνωσης «Άντρες υπέρ της Ισοτιμίας των Φύλων», έχει εργαστεί ως καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών σε διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Βαρκελώνης. Συγγραφέας του βιβλίου «Chicos y Chicas en relación» και συνεργάτης σε διάφορες μελέτες σχετικά με την Ισότητα των Φύλων. Αυτή την εποχή ασχολείται με την έκδοση και το συντονισμό του ψηφιακού περιοδικού «Άντρες υπέρ της Ισοτιμίας».
¹ Ένωση Αντρών για την Ισότητα των Φύλων
² Η γνωστή όπερα του Μότσαρτ γύρω από τις ερωτικές περιπέτειες του Δον Ζουάν
