Από τις 25 έως τις 27 Σεπτεμβρίου θα λάβει χώρα στη Νέα Υόρκη η Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη 2015. Η εκδήλωση θα καλύψει τη νέα ατζέντα για την αντικατάσταση των 8 Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας που είχαν σχεδιαστεί για να επιτευχθούν μέχρι το 2015. Το έγγραφο προς έγκριση φέρει τον τίτλο «Μεταμορφώνοντας τον κόσμο μας: η Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» και αποτελείται από 17 Επιδιώξεις Βιώσιμης Ανάπτυξης με 169 στόχους.

Η εικόνα που προσδοκάται για το μέλλον στην εισαγωγή δημιουργεί ελπίδα: «Οραματιζόμαστε έναν κόσμο απαλλαγμένο από τη φτώχεια, την πείνα, τις ασθένειες και τις ελλείψεις, όπου όλη η ζωή μπορεί να ευδοκιμήσει. Οραματιζόμαστε έναν κόσμο απαλλαγμένο από το φόβο και τη βία. Έναν κόσμο με καθολική εκπαίδευση. Έναν κόσμο με ισότιμη και καθολική πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα, σε υγειονομική περίθαλψη και σε κοινωνική προστασία, όπου η σωματική, ψυχική και κοινωνική ευημερία είναι εξασφαλισμένες.»

Και η παρουσίαση των στόχων περιέχει προτάσεις που σίγουρα θα μπορούσαν να διαβαστούν ως ένα επαναστατικό πρόγραμμα σε πλανητικό επίπεδο και σε ανθρώπινη κλίμακα, όπως: Να τερματιστεί η πείνα, να επιτευχθεί επισιτιστική ασφάλεια και βελτίωση της διατροφής και προώθηση της αειφόρου γεωργίας˙ να είναι εγγυημένη η χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμη ποιότητα στην εκπαίδευση και να προωθηθούν ευκαιρίες διά βίου μάθησης για όλους˙ να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων και η χειραφέτηση όλων των γυναικών και των κοριτσιών˙ να είναι εγγυημένη η διαθεσιμότητα και η βιώσιμη διαχείριση του νερού και της αποχέτευση για όλους.

Ο ενθουσιασμός μας επεκτείνεται περαιτέρω με τη συνέχιση της μελέτης των προβλεπόμενων κατευθυντήριων γραμμών: μείωση των ανισοτήτων εντός και μεταξύ των χωρών, να καταστούν οι πόλεις και οι οικισμοί χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς, ανθεκτικές και βιώσιμες˙ ανάληψη επείγουσας δράσης για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος και τις επιπτώσεις της, δίνοντας χώρο για ανάπτυξη βιώσιμων τρόπων κατανάλωσης και παραγωγής˙ διατήρηση και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων για βιώσιμη ανάπτυξη˙ προστασία, αποκατάσταση και προώθηση της βιώσιμης χρήσης των χερσαίων οικοσυστημάτων, τη βιώσιμη διαχείριση των δασών, την καταπολέμηση της ερημοποίησης, και παύση και αντιστροφή της υποβάθμισης του εδάφους και περιορισμός της μείωσης της βιοποικιλότητας.

Ως επιστέγασμα αυτών των ενθαρρυντικών αρχών, η ανάγκη για δημιουργία ειρηνικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς, με αποτελεσματικούς θεσμούς και τη δυνατότητα δικαιοσύνης για όλα όσα αναφέρθηκαν.

Παρ ‘όλα αυτά, ξεφυλλίζοντας τις πάνω από σαράντα σελίδες του εγγράφου, και παρά το γεγονός ότι η ειρήνη υποδεικνύεται ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη, κάποιος δεν μπορεί να μην εκπλαγεί συνειδητοποιώντας ότι δεν υπάρχει ειδική αναφορά στην ανάγκη για άμεσο και αποφασιστικό αφοπλισμό.

Σε κανέναν από τους εκατόν εξήντα εννέα στόχους δεν διατυπώνεται η επιτακτική και ουσιαστική σημασία της επίτευξης απαγόρευσης των πυρηνικών όπλων. Ούτε υπάρχει κάποια δήλωση που να υπαινίσσεται ότι υπάρχει κατεύθυνση που να προχωράει σταθερά προς το συμβατικό αφοπλισμό και τη σταδιακή εξάλειψη των εξοπλιστικών δαπανών, που εξακολουθούν να είναι σταθερές στα υπερβολικά και βαριά στοιχεία τους.

Ακόμα και όταν αναφέρεται γενικά στο έγγραφο ότι «οι κλιμακούμενες συγκρούσεις, ο βίαιος εξτρεμισμός, η τρομοκρατίας και οι συναφείς ανθρωπιστικές κρίσεις και η αναγκαστική εκτόπιση των ανθρώπων απειλούν να αντιστρέψουν μεγάλο μέρος της προόδου ανάπτυξης που έγινε τις τελευταίες δεκαετίες» δεν καταλήγει στο αναπόφευκτο συμπέρασμα ότι υπάρχει η υποχρέωση να μειωθούν ή ακόμη και να εξαλειφθούν όλα τα όπλα στον κόσμο.

Σχεδόν ανεπαίσθητα, στην ενότητα 16.4 στη σελίδα 26, μόλις που αναφέρει ότι, «μέχρι το 2030, [ο στόχος είναι] να μειωθούν σημαντικά οι παράνομες χρηματοοικονομικές ροές και οι ροές όπλων». Με τέτοιο τρόπο ώστε το “νόμιμο” εμπόριο όπλων, το εμπόριο γιγαντιαίων και θανατηφόρων όπλων δια της νομίμου οδού αποφεύγεται να αναφερθεί και δικαιολογείται.

Δεν θα ήταν υπερβολή επομένως, να προβλεφθεί η μερική αποτυχία του σχεδίου αυτού που ανακοινώνεται. Ακριβώς όπως, και που συνδέεται με αυτήν την τρομερή παράλειψη, μια ίδια εξήγηση μπορεί να βρεθεί επίσης για τη μερική αποτυχία των στόχων που περιγράφονται στο έργο πριν από δεκαπέντε χρόνια που είναι τώρα στο στάδιο της αξιολόγησης.

Πώς είναι δυνατόν κάτι τόσο θεμελιακά αντίθετο με την ανθρώπινη και κοινωνική ανάπτυξη, όπως η αύξηση και εξάπλωση των όπλων δεν περιλαμβάνεται ως νούμερο ένα δημόσιος εχθρός για την επίτευξη των υψηλών στόχων του πολυμερούς προγράμματος δράσης με αυτά τα χαρακτηριστικά; Μυωπία, τύφλωση, λανθασμένες υποθέσεις; Ή απλά λογοκρισία ή αυτολογοκρισία; Ή όλα τα παραπάνω;

Αυτός που σπέρνει όπλα θερίζει θάνατο, καταστροφή, πρόσφυγες … και χρέος.

Με το πέρασμα των δεκαπέντε ετών κατά τα οποία τα Ηνωμένα Έθνη διατήρησαν και προώθησαν μια ατζέντα που στηρίζεται στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας, στον πλανήτη 28.559.702 εκατομμύρια δολάρια σπαταλήθηκαν σε στρατιωτικές δαπάνες. [1]

Ο παραλογισμός μιας τέτοιας στατιστικής σε σχέση με τις προσπάθειες που έγιναν στα ίδια αυτά τα δεκαπέντε χρόνια για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πληθυσμού είναι εμφανής αν λάβουμε υπόψη τη συνολική ροή που προοριζόταν για αναπτυξιακή βοήθεια μεταξύ 2001 και 2013 [2]: μόνο 1.402.369 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία αντιπροσωπεύουν μόλις το 5% του στρατιωτικού προϋπολογισμού.

Είναι αφελές, ακόμη και αναιδές να διακηρύσσονται αναπτυξιακοί στόχοι, χωρίς να περιλαμβάνονται μειώσεις στο εμπόριο όπλων. Με τις στρατιωτικές δαπάνες για το 2014 και μόνο, να υπολογίζονται από το SIPRI στα 1.746.522 εκατομμύρια δολάρια, μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα της δυσαναλογίας όταν συγκρίνουμε αυτά τα δεδομένα με κάποιους ετήσιους δημόσιους προϋπολογισμούς χωρών που έχουν μείνει πίσω στην υλοποίηση των προαναφερθέντων αναπτυξιακών στόχων.

Το ποσό που δαπανάται για όπλα στον κόσμο αποτελεί, για παράδειγμα, 296 φορές τον ετήσιο προϋπολογισμό της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, 101 φορές του Μπαγκλαντές, 181 φορές της Ιορδανίας, 671 φορές της Αρμενίας και 1810 φορές της Αϊτής.

Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα από μέρη στα οποία για να μιλήσουμε για αμεροληψία στην προοπτική της ανθρώπινης ανάπτυξης πρέπει να αναφερθεί επίσης μια σκοτεινή σημερινή πραγματικότητα ή στην καλύτερη περίπτωση μια ουσιαστική μελλοντική φιλοδοξία.

Αλλά το δράμα είναι ακόμη μεγαλύτερο όταν συνειδητοποιούμε ότι ένα σημαντικό μέρος του κρατικού προϋπολογισμού σε κάθε χώρα με μεγάλες ανάγκες στους τομείς των τροφίμων, των υποδομών, της υγείας και της εκπαίδευσης είναι αφιερωμένη στην πληρωμή του εξωτερικού χρέους που έχει συνάψει με πολυμερή ή ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Επιπλέον, θα πρέπει να καταγραφεί ότι δε μιλάμε εδώ για την αγορά οποιουδήποτε υλικού. Τα όπλα σκοτώνουν και έχουν την καταστροφή ως τελικό τους στόχο (και όχι όπως λέγεται την προστασία της περιουσίας), τα οποία καταστρέφουν οικογένειες, εκτοπίζουν οικισμούς και εξαλείφουν όλες τις εξελίξεις στον τομέα των υποδομών που μια αναπτυξιακή προσπάθεια θα μπορούσε να σημαίνει.

Ο φαύλος κύκλος κλείνει με την αξιολόγηση του ποσοστού των στρατιωτικών δαπανών σε σχέση με κάποιους προϋπολογισμούς ορισμένων χωρών που κατ’ ευφημισμό ονομάζεται «ανάπτυξη», δαπάνες που φουσκώνουν συνήθως το δημοσιονομικό έλλειμμα, το οποίο με τη σειρά του θα πρέπει να καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό με νέο χρέος.

Η Αγκόλα, για παράδειγμα, μια χώρα όπου εξακολουθούν να υπάρχουν 167,4 παιδιά ανά χίλια που πεθαίνουν κάθε χρόνο πριν από την ηλικία των 5 [3], εμφανίζεται κοντά στην κορυφή σε δαπάνες όπλων στην Αφρική, επενδύοντας όχι λιγότερο από το 12,5% του εθνικού της προϋπολογισμού.

Η προαναφερθείσα Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, χτυπημένη από αιματηρούς πολέμους εξουσίας, για να μην μείνει πίσω, έφθασε σε επίπεδο δαπανών 12,3% των δημόσιων πόρων και 5,6% του ΑΕΠ της. Σε αυτήν τη χώρα το 33% του πληθυσμού ζει με λιγότερο από 1,25 δολάρια την ημέρα.

Θα μπορούσαμε να επισημάνουμε και άλλες σχέσεις μεταξύ των (μη) τηρημένων αναπτυξιακών στόχων, των δημόσιων δαπανών, των στρατιωτικών δαπανών και του εξωτερικού χρέους, τα οποία θέτουν σαφώς υπό αμφισβήτηση κάθε δήλωση καλής θέλησης που δεν θέτει την ανάγκη για αφοπλισμό ως την νούμερο ένα παγκόσμια προτεραιότητα.

Παρ’ όλα αυτά, μέχρι τώρα έχουμε μιλήσει για δευτερεύοντα θέματα, για ποσά, για στατιστικά στοιχεία, γι΄ αυτό πρέπει να πάμε πίσω και να ξεκινήσουμε ξανά για να δείξουμε την ανθρώπινη δυστυχία που αντιπροσωπεύεται από την παραφροσύνη της παγκόσμιας εξουσίας που δε δείχνει καμία διάθεση να κάνει πίσω από τους καταστροφικούς της στόχους.

Το 2013, εκατόν ογδόντα χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα των πάνω από σαράντα ένοπλων συγκρούσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη [4], 53.000 περισσότεροι θάνατοι από το προηγούμενο έτος. Αυτά τα ψυχρά στατιστικά νούμερα δε δείχνουν τα πρόσωπα και τη δυστυχία που φέρνει η ένοπλη βία μαζί της. Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για την ανάλυση της κατάστασης και δείχνουν ότι ο αριθμός αυτός είναι τρεις φορές μεγαλύτερος (56.000 θάνατοι) και μεγαλύτερος αριθμός συγκρούσεων (63) από ό,τι το 2008. Φαίνεται ότι οι θανατηφόρες συγκρούσεις έχουν αυξηθεί, και καθώς απομακρυνόμαστε από τη κατασκευή ειρήνης βάσει των ΑΣΧ (Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας), αυτό που έχει αυξηθεί είναι η τραγωδία.

Ταυτόχρονα – σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) – περίπου 60 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω ένοπλων συγκρούσεων (8,3 εκατομμύρια άνθρωποι περισσότεροι από το προηγούμενο έτος). «Κατά τη διάρκεια του 2014, οι συγκρούσεις και οι διωγμοί ανάγκασαν κατά μέσο όρο 42.500 άτομα ανά ημέρα να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν προστασία αλλού, είτε εντός των συνόρων της χώρας τους είτε σε άλλες χώρες», συνεχίζει η έκθεση.

Πού θα αναζητήσουμε την εξήγηση για μια τέτοια παγκόσμια οπισθοδρόμηση; Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα πρέπει να περιγράψουμε λεπτομερώς το χάρτη του εμπορίου όπλων της νέας παγκόσμιας «αταξίας» και τα συμφέροντα που εξαρτώνται από αυτήν, ένα θέμα με το οποίο θα ασχοληθώ σε άλλο άρθρο. Αναμφίβολα εδώ θα βρείτε επίσης τους λόγους της σιωπής στο έγγραφο των Ηνωμένων Εθνών, που προσποιείται ότι προωθεί τους αναπτυξιακούς στόχους για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, σχετικά με τους πολέμους και την άμεση σχέση τους με το εμπόριο όπλων.

Παρ ‘όλα αυτά, δεν μπορώ να τελειώσω χωρίς να επιβεβαιώσω αυτό που έγραψα στην αρχή: όσο δε θεωρούμε τον πυρηνικό αφοπλισμό και τον συμβατικό αφοπλισμό ως μία παγκόσμια προτεραιότητα, δε θα υπάρξει δυνατότητα για πρόοδο ή ανάπτυξη, δεν θα υπάρξει ελάχιστο επίπεδο ευημερίας στο οποίο να βασιστεί η δυνατότητα ενός ποιοτικού άλματος στις δυνατότητες της ανθρώπινης ζωής. Εάν οι κυβερνήσεις ή οι αξιωματούχοι αρνούνται να το δουν, τότε άλλοι άνθρωποι θα πρέπει να αναλάβουν αυτήν τη στοιχειώδη απόφαση.

[1] Πίνακας των στρατιωτικών δαπανών από το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), από τον Σεπτέμβριο του 2015, http://www.sipri.org/research/armaments/milex/milex_database

[2] Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης http://stats.oecd.org/

[3] Επίσημη σελίδα των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών, http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx

[4] Τα στοιχεία από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS) http://acd.iiss.org/