Greece has been in the spotlight for several years now. The debt crisis has overshadowed its blue face. However, Greeks have not have enough information about what they were being asked to pay until recently. The first to ask for an audit of Greek public debt was a group of Economists-Professors against the IMF in 2011.
Four years later, Zoi Konstantopoulou, Speaker of the Greek Parliament, Sofia Sakorafa, member of the European Parliament and Éric Toussaint, economist, presented The Truth Committee on Public Debt on March 17, 2015. The Committee immediately started working on a review of Greek public debt and recently presented a Preliminary Report, details of which are used below.
Along with the shock of the debt crisis, Greek society was bombarded with analyses about the causes of the debt, bickering over theory and talks of guilt and catharsis of all kinds. Greek officials explained that austerity measures had to be enforced. The origins of the debt were to be found in the luxurious Greek lifestyle, public expenditure and tax evasion. According to the Preliminary Report, between the 1980s and the outbreak of the crisis, the public deficit was mainly based on the accumulation of loans. Furthermore, between 1995 and 2009 “The debt that was contracted to compensate for low levels of income tax collection represents €88 billion”. Regarding public expenditure during the same period “the average expenditure is lower in Greece (48%) than in the EA-11 (48.4%)1”.
There is, however, a field in which the country spent a lot: “Available data indicate that Greece maintains a higher primary expenditure only on defense spending, with Greece at 3% of GDP, compared to the average of 1.4%” and “We estimate that overspending in defense contributed to a debt increase of at least €40 billion. Most of this spending is due to large-scale contracts for the purchase of military equipment supplied by companies based in current creditor countries”.
Meanwhile, there were problems with the country’s public revenue. As noted “the low levels of income tax collection and insufficient actual contributions of employers to social security explain the difference between pubic revenues in Greece and in the EA-18 countries. The difference is mainly due to fraud facilitated by corrupt and inefficient collection mechanisms, limited and complacent sanctions for fraud and weak procedures for recovering unpaid taxes and contributions amounting to €29.4 billion at the end of 2009.” A wide illegal outflow of capital from the country made things worse considering that between 2003 and 2009 there was “a cumulated outflow of €200 billion”.
In 2001, Greece became a member of the monetary union and its citizens began to consume more. At the same time, an increase in trade balance deficit is observed2 while “Important European private banks, mainly French and German, have participated actively in the sharp increase of private loans in Greece, such as through the direct participation in Greek banks as in the case of Geniki and Emporiki”. In 2009, these banks had a high exposure to Greece which is estimated at €140 billion of which “45% against public sector, 16% against banks and 39% against the non-financial private sector”. Nevertheless, George Papandreou’s government “by emphasizing and boosting the public deficit and debt in 2009 helped to present elements of a banking crisis as a sovereign debt crisis”.
Greek banks were facing challenges before the outbreak of the crisis. Karamanlis’ government was the first to fund Greek banks with a €28 billion aid package in October 2008. In the next two years, Greeks were bombarded by austerity measures and news about Greece’s credit downgrade, and were brought under an “emergency situation”. A further injection of public resources to re-capitalize Greek banks was approved. On the 23rd of April 2010, the Greek government officially requested the support of other members of the Eurozone and the IMF leading the country into the first loan agreement of €110 billion. At the same time, “The exposure of French banks to Greece was €60 billion, whereas Germany’s was €35 billion euro worth.”
In the years between 2010 and 2012, Greek debt increased by 18.78%. The Committee attributes this increase to the creditors’ unwillingness to a haircut of Greek bonds. At the same time “due to the massive sell off of Greek bonds by European and Greek banks, public debt privately held was transferred to other Eurozone member states and the IMF”.
A second program began on October 26, 2011, within which Greece received new loans totaling €130 billion. At that time, the differences that existed in the composition of debt “paved the way for a restructuring process with the participation of private bondholders. The restructuring of Greek debt was completed on March 9 through the exchange of bonds with new ones bearing a haircut. The total amount of debt prior to the exchange was reduced in February 2012 by €106 billion. This decrease failed to reduce the debt burden of the country as a new loan agreement totaling €130 billion was settled. This amount included an initial allocation of €48 billion to be destined for bank recapitalization”. In contrast, Greek public organizations suffered great losses due to the PSI. Pension public providers lost “€14.5 billion (from a total of capital reserves of €21 billion)” in particular. “The refusal of the PSI+ scheme to compensate the small group of bondholders, while at the time providing full compensation to Greek banks and the provision of sweeteners to foreign banks” is, also, noteworthy.
Given the data in the Preliminary Report, this is the Greek public debt during the “rescue” period (2010-2014):
| Year | Greek Public Debt | GDP Percentage |
| 2010 | 299.69 billion euro | 129.7% |
| 2014 | 317.94 billion euro | 177.1% |
| Year | Bonds Percentage in Debt | |
| 2011 | 91.12% | |
| 2014 | 20.69% | |
| Year | Loans’ Percentage in Debt | |
| 2009 | 5.21% | |
| 2014 | 73.06% (in particular, the EFSF’s loans constituted 68.4% of Greek public debt) | |
According to the Report, Greek public debt reached 312,678.5 million euro. About 10% of the received funding has been used to finance the Greek budget so far. At the moment, we don’t have a full picture of the money flowing in and how it’s been used. The Committee is still gathering necessary documents and information.
Greece faces a humanitarian crisis. A lucid and transparent flow of information to citizens should be at the forefront of all public institutions and media; Greek and European. Unfortunately, we are witnesses the opposite since the outbreak of the crisis in Europe and especially in Greece. In fact, there have been Greek journalists who have admitted lying or having concealed the truth.
Greeks have experienced non-transparency, extreme pressure and hate speech at first hand during the last five years. In this condition, a complex matter becomes even harder and a coherent and unifying response towards a sustainable solution impossible. The opening of the Committees’ works have not been welcomed or been seen trustworthy by all Greeks. Opposition parties, previously in government, refer to its creation as an outrageous deflection, a personal whim of the Speaker of Parliament. European officials warn UN Legal advisers serving the Committee that they are wasting their time on human rights. Part of the media doesn’t even cover the findings of the Preliminary Report or has attempted to distract public attention during press conferences.
Nevertheless, this Report refers to facts that already constitute a shameful European legacy. At the moment, when Europe is in search of its true face, Greeks have lost the sovereignty of their country and have mortgaged their future. It only takes hard work to improve things, many of my fellow citizens cry out. Of course, only the people can build things again. But when it comes to building and loving the reality you build, believing in the future is part of the deal.
1 The Ea-11 are the first 11 countries to join the Euro in 1998, Greece joined as the 12th member in 2001 shortly before the currency circulated in monetary form.
2 The commercial balance or net exports (sometimes symbolized as NX), is the difference between the monetary value of exports and imports of output in an economy over a certain period, measured in the currency of that economy. It is the relationship between a nation’s imports and exports. A positive balance is known as a trade surplus if it consists of exporting more than is imported; a negative balance is referred to as a trade deficit or, informally, a trade gap. The balance of trade is sometimes divided into a goods and a services balance.
by Vasiliki Mitsiniotou
Η ιστορία ενός δημόσιου χρέους, πέντε χρόνια μετά…
Η Ελλάδα βρίσκεται στην επικαιρότητα εδώ και αρκετά χρόνια. Η οικονομική κρίση και το χρέος έχουν επισκιάσει το γαλανό της πρόσωπο. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, οι Έλληνες δεν είχαν επαρκή ενημέρωση για όσα καλούνταν να πληρώσουν. Το πρώτο αίτημα για ένα λογιστικό έλεγχο στο ελληνικό δημόσιο χρέος προωθήθηκε από μία Πρωτοβουλία Οικονομολόγων-Πανεπιστημιακών ενάντια στο ΔΝΤ το 2011.
Η συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ανακοινώθηκε τέσσερα χρόνια μετά, την Τρίτη 17 Μαρτίου 2015, από την Πρόεδρο της Ελληνικής Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου, την ευρωβουλευτή Σοφία Σακοράφα και τον οικονομολόγο Ερίκ Τουσέν. Κατά τους δύο πρώτους μήνες εργασιών, η Επιτροπή ασχολήθηκε με την ανασκόπηση του ελληνικού δημόσιου χρέους και πρόσφατα παρουσίασε μία Προκαταρτική Έκθεση, στοιχεία της οποίας χρησιμοποιούνται παρακάτω.
Από την έναρξη της κρίσης, ο δημόσιος λόγος βομβαρδίστηκε με αναλύσεις για τις αιτίες της, θεωρητικούς διαξιφισμούς και ενοχικές αυτοκαθάρσεις. Οι κυβερνώντες δήλωναν ότι τα μέτρα λιτότητας ήταν επιβεβλημένα λόγω του τρόπου ζωής των Ελλήνων, των υπέρογκων δημόσιων δαπανών της χώρας και της φοροαποφυγής. Οι συντάκτες της Προκαταρτικής Έκθεσης παρατηρούν ότι από τη δεκαετία του 1980 ως την έκρηξη της κρίσης, το δημόσιο έλλειμα εδράζεται κυρίως στη συσσώρευση δανείων. Μάλιστα, μεταξύ 1995-2009 «τα δάνεια που συνήφθησαν για να αντισταθμιστούν τα χαμηλά επίπεδα είσπραξης φορολογικών εσόδων φθάνουν τα 88 δις ευρώ». Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες κατά την ίδια περίοδο, ο μέσος όρος τους «ήταν χαμηλότερος από εκείνον της ευρωζώνης των Έντεκα (Ελλάδα 48% – ΕΑ-11 48,4%)».
Υπάρχει, ωστόσο, ένας τομέας όπου η χώρα ξόδευε περισσότερα: «Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι η Ελλάδα διατηρούσε υψηλότερες πρωτογενείς δαπάνες μόνο στον τομέα των αμυντικών δαπανών, όπου διέθετε ποσοστό 3% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με τον μέσο όρο 1,4% στην ευρωζώνη. Εκτιμάται ότι οι υπέρογκες αμυντικές δαπάνες συνέβαλαν στη διόγκωση του χρέους κατά 40 δις ευρώ τουλάχιστον. Το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών οφείλεται σε συμβάσεις μεγάλης κλίμακας για την προμήθεια εξοπλισμών από εταιρείες που εδρεύουν σε χώρες οι οποίες είναι σήμερα πιστωτές της Ελλάδας».
Παράλληλα, υπήρχαν προβλήματα με τα έσοδα της χώρας. Όπως σημειώνεται «η διαφορά μεταξύ των δημόσιων εσόδων της Ελλάδας και των δεκαοχτώ χωρών της ευρωζώνης οφείλεται στα χαμηλά επίπεδα είσπραξης του φόρου εισοδήματος και στις ελλειμματικές πραγματικές εργοδοτικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Η διαφορά αυτή οφείλεται κυρίως στους αναποτελεσματικούς εισπρακτικούς μηχανισμούς που μαστίζονται από διαφθορά, στις περιορισμένες και επιεικείς κυρώσεις για τις περιπτώσεις απάτης, καθώς και στις προβληματικές διαδικασίες είσπραξης των οφειλόμενων φόρων και εισφορών, που έφθαναν τα 29,4 δις ευρώ στα τέλη του 2009». Ένας ακόμη επιβαρυντικός παράγοντας υπήρξε η μεγάλη έκνομη εκροή κεφαλαίων από τη χώρα, και συγκεκριμένα υπολογίζεται ότι μεταξύ 2003-2009 σημειώθηκε «σωρευτική εκροή 200 δις ευρώ».
Το 2001, η Ελλάδα γίνεται μέλος της νομισματικής ένωσης και οι πολίτες της αρχίζουν να καταναλώνουν περισσότερο. Την ίδια στιγμή, αυξάνεται το έλλειμα στο εμπορικό ισοζύγιο1 της χώρας και «Ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες, κυρίως της Γαλλίας και της Γερμανίας, συνέβαλαν ενεργά στην απότομη αύξηση των ιδιωτικών δανείων στην Ελλάδα, συμμετέχοντας επίσης άμεσα σε ελληνικές τράπεζες, όπως η Γενική και η Εμπορική». To 2009, oι τράπεζες αυτές είχαν έκθεση στην Ελλάδα της τάξης των 140 δις ευρώ «από την οποία το 45% αφορούσε τον δημόσιο τομέα, το 16% τις τράπεζες και το 39% τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα». Παρόλ’ αυτά, η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου «διογκώνοντας στατιστικά το δημόσιο έλλειμμα και το δημόσιο χρέος το 2009, βοήθησε να παρουσιασθούν τα στοιχεία μιας τραπεζικής κρίσης σαν να συνιστούσαν κρίση δημόσιου χρέους».
Φυσικά, το πρόβλημα με τον χρηματοπιστωτικό τομέα στην Ελλάδα ξεκινά πριν από την έκρηξη της κρίσης. Η κυβέρνηση Καραμανλή έδωσε το πρώτο πακέτο ενίσχυσης 28 δις ευρώ στις ελληνικές τράπεζες, τον Οκτώβριο του 2008. Στα επόμενα δύο χρόνια, η ελληνική κοινωνία βομβαρδίστηκε από μέτρα λιτότητας, από ειδήσεις για την πιστοληπτική υποβάθμιση της Ελλάδας και οδηγήθηκε υπό καθεστώς «έκτακτης ανάγκης» σε περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με κρατικά χρήματα. Στις 23 Απριλίου 2010, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε επίσημα την υποστήριξη των υπόλοιπων μελών της ευρωζώνης καθώς και του ΔΝΤ και η χώρα οδηγήθηκε στην «πρώτη δανειακή σύμβαση ύψους 110 δις ευρώ». Την ίδια στιγμή, «η έκθεση των γαλλικών τραπεζών στην Ελλάδα ανερχόταν σε 60 δις ευρώ, ενώ των γερμανικών στα 35 δις».
Κατά τα έτη 2010-2012, η Έκθεση αποδίδει την αύξηση του ελληνικού χρέους κατά 18,78% στην απροθυμία των πιστωτών να συμφωνήσουν σε «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων ενώ «εξαιτίας της μαζικής πώλησης των ελληνικών ομολόγων που κατείχαν οι ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες, το δημόσιο χρέος που ως τότε κατείχε ο ιδιωτικός τομέας μεταφέρθηκε σε άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και στο ΔΝΤ».
Με το δεύτερο πρόγραμμα στις 26 Οκτωβρίου 2011, η Ελλάδα δέχθηκε νέα δάνεια ύψους 130 δις ευρώ, ενώ οι διαφορές που υπήρχαν τώρα στη σύνθεση του χρέους «έθεταν τις βάσεις για μια διαδικασία αναδιάρθρωσής του με τη συμμετοχή των ιδιωτών ομολογιούχων. Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ολοκληρώθηκε στις 9 Μαρτίου 2012, με την ανταλλαγή των υπαρχόντων ομολόγων με νέα ομόλογα που είχαν υποστεί κούρεμα. Το συνολικό ποσό του χρέους μειώθηκε κατά 106 δις το Φεβρουάριο του 2012 σε σχέση με το ύψος του πριν από την ανταλλαγή. Η εν λόγω μείωση δεν επηρέασε όμως το χρέος που βάρυνε τη χώρα, καθώς συμφωνήθηκε η χορήγηση νέου δανείου ύψους 130 δις ευρώ, το οποίο συμπεριλάμβανε και ένα αρχικό κονδύλι ύψους 48 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών». Αντίθετα, οι ζημίες του PSI για τους δημόσιους οργανισμούς ήταν υπέρογκες και ιδιαίτερα για τα συνταξιοδοτικά ταμεία που υπέστησαν απώλειες «συνολικού ύψους 14,5 δις ευρώ (από τα 21 δις των συνολικών αποθεματικών τους)». Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ομάδα δανειστών αρνήθηκε με το PSI να αποζημιώσει την «μικρή ομάδα (ιδιωτών) ομολογιούχων, ενώ ταυτόχρονα πρόσφερε πλήρη αποζημίωση στις ελληνικές τράπεζες, καθώς και δελεαστικές ρήτρες («sweeteners») στις ξένες».
Σύμφωνα με στοιχεία που παρατίθενται στην Έκθεση, αυτή είναι η εικόνα του ελληνικού δημόσιου χρέους κατά την περίοδο της «διάσωσης» (2010-2014):
| Έτος | Ελληνικό Δημόσιο Χρέος | Ποσοστό επί του ΑΕΠ |
| 2010 | 299,69 δις ευρώ | 129,7% |
| 2014 | 317,94 δις ευρώ | 177,1% |
| Έτος | Ποσοστό ομολόγων στο σύνολο του χρέους | |
| 2011 | 91,12% | |
| 2014 | 20,69% | |
| Έτος | Ποσοστό δανείων | |
| 2009 | 5,21% | |
| 2014 | 73,06% (τα 68,4% αντιστοιχούν σε δάνεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) | |
Σύμφωνα με την Έκθεση, η σύνθεση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας στις 30/04/2015 έφτανε τα 312.678,5 εκατομμύρια ευρώ. Έως τώρα, μονάχα το 10% περίπου έχει χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού. Προς το παρόν, δεν υπάρχει ολοκληρωμένη εικόνα για το πόσα χρήματα έχουν φθάσει στη χώρα και πως έχουν χρησιμοποιηθεί, καθώς, η Επιτροπή δεν έχει, ακόμη, πολλά έγγραφα και απαραίτητα στοιχεία στην διάθεσή της.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ανθρωπιστική κρίση. Δεδομένης της σοβαρότητας της κατάστασης, η απρόσκοπτη και διαφανής πληροφόρηση των πολιτών θα έπρεπε να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή όλων των δημόσιων φορέων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, Ελληνικών και Ευρωπαϊκών. Δυστυχώς, από την έκρηξη της κρίσης στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, συμβαίνει το αντίθετο. Στην Ελλάδα, μάλιστα, υπάρχουν ακόμη και δημοσιογράφοι που ομολογούν ότι είπαν ψέματα ή απέκρυψαν την αλήθεια από τους πολίτες.
Η αδιαφάνεια, η πίεση και η ρητορική μίσους που έχουν υποστεί οι Έλληνες έχει δυσκολέψει όχι μόνο την κατανόηση του περίπλοκου ζητήματος αλλά, κυρίως, τη σύμπνοια προς μία βιώσιμη λύση. Ακόμη και η σύγκληση της Επιτροπής δεν χαιρετίστηκε και δεν θεωρείται αξιόπιστη από όλους τους Έλληνες. Κόμματα της αντιπολίτευσης που προηγουμένως κυβερνούσαν, την αντιμετωπίζουν ως μία εκκωφαντική εκτροπή, ένα προσωπικό καπρίτσιο της Προέδρου της Βουλής. Αξιωματούχοι της Ευρώπης θεωρούν ότι Νομικοί του ΟΗΕ που συμμετέχουν σε αυτοί χάνουν το χρόνο τους με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα πορίσματά της δεν καλύφθηκαν καν από συγκεκριμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης και άλλα προσπάθησαν να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού από αυτά κατά την παρουσίασή τους.
Ωστόσο, η Έκθεση αυτή περιέχει γεγονότα που ήδη αποτελούν ντροπιαστική παρακαταθήκη μιας Ευρώπης που ψάχνει το αληθινό της πρόσωπο. Σήμερα, οι Έλληνες έχουν παραχωρήσει την κυριαρχία της χώρας τους και έχουν υποθηκεύσει το μέλλον τους. Μόνο με την δουλειά μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση, φωνάζουν πολλοί συμπολίτες μου. Φυσικά, τίποτα δε χτίζεται από μόνο του. Όμως, το χτίσιμο και η αγάπη για την πραγματικότητα που χτίζεις, προϋποθέτει και πίστη στο μέλλον που έρχεται.
1 Εμπορικό ισοζύγιο αγαθών είναι ένας ειδικός λογαριασμός στον οποίο αποτυπώνεται η διαφορά μεταξύ των εξαγωγών εμπορευμάτων μιας χώρας και των αντίστοιχων εισαγωγών της. Αν οι εξαγωγές είναι λιγότερες από τις εισαγωγές έχουμε έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο.
